هڪ دفعو وري سعوديه جي ثالثي؟

PPP, Fazal, Saudia mediation, PMLN, 2019 

سعوديه جي حڪومت ۽ اپوزيشن پارٽين ۾ ثالثي؟

Posted on October 12, 2019 (1:51 pm)

نيٺ اپوزيشن جون مُک جماعتون مولانا فضل الرحمان واري نقطي تي وڃي پهتيون آهن. ان ۾ مولانا جو ڪمال پنهنجي جاءِ تي پر وڏو ڪمال حڪومت جو آهي، جنهن اپوزيشن جي ٻن وڏين جماعتن جا گس بند ڪري ڇڏيا. هن کان اڳ پيپلزپارٽي ۽ نواز ليگ ڌرڻي جي تاريخ اڳتي وٺي وڃڻ لاءِ زور ڀري رهيون هيون. ان ۾ ڪجهه نومبر مهيني جون نزاڪتون هيون ته وري ڪجهه ماڻهن ۾ حڪومت مخالف جذبا وڌڻ لاءِ گهربل وقت هو. ان سان گڏو گڏ اها ڳالهه اهم هئي ته پيپلزپارٽي ۽ نواز ليگ تحريڪ جي قيادت ۽ ان کان پوءِ ٿيندڙ اثر ۽ نتيجا پنهنجي پنهنجي هٿ ۾ رکڻ پئي گهريا.

هاڻي پيپلزپارٽي جو چيئرمين بلاول ڀٽو زرداري چوي ٿو ته اسان جا سڀ رستا بند ڪيا ويا آهن. هاڻي وٽن مولانا فضل الرحمان سان سهڪار ڪرڻ جو ئي رستو بچيو آهي. ساڳي صورتحال نواز ليگ جي آهي. نواز شريف کي چوڌري شگر ملز واري ڪيس ۾ به ملوث ڪيو ويو آهي. سندس پارٽي جو موقف اهو آهي ته پارٽي کي ديوار سان لڳايو پيو وڃي. ٻئي طرف پراڊڪشن آرڊر جاري ٿيڻ باوجود گرفتار اسيمبلي ميمبرن کي ايوان ۾ نٿو آندو وڃي. حڪومت تي دٻاءُ وجهڻ لاءِ نواز ليگ پنجاب ۾ اسٽينڊنگ ڪميٽين تان استعيفا ڏيڻ جو فيصلو پئي ڪري.

خيبرپختونخواهه جي وزيراعليٰ چيو پئي ته هو ڪنهن کي گهرن کان ٻاهر نڪرڻ ڪونه ڏيندو. ڪير هتان لنگهي ته ڏيکاري. اصل ۾ جي يو آءِ پنهنجي ڌرڻي جي شروعات سنڌ جي شهر سکر مان ڪرڻ ڏي وڃي پئي. ڪي پي ڪي جي وڏي وزير کي اها خبر هئي، ان ڪري هن شينهن ٿيڻ جي ڪوشش پئي ڪئي. حڪمت عملي اها آهي ته سنڌ ۽ پنجاب کي به سرگرم ڪجي ۽ ڌرڻي ۾ شامل ڪجي. بلاول ڀٽو سنڌ حڪومت ۽ پارٽي جي صوبائي قيادت کي هدايتون ڏيئي چڪو آهي ته جي يو آءِ کي ان ڪم ۾ هر ڪا مدد ڪئي وڃي.

مولانا فضل الرحمان جي ڌرڻي جي ڪاميابي ۽ ناڪامي بابت تجزيه نگار ۽ سياسي اڳواڻ مختلف تبصرا ڪري رهيا آهن. سندن خيال آهي ته اهو ڌرڻو حڪومت کي هٽائي نه سگهندو. ڏٺو وڃي ته ڪوبه هڪ ڌرڻو يا هڪ تحريڪ ڪنهن به حڪومت کي هٽائي نه سگهندي آهي. لڳاتار ننڍيون وڏيون تحريڪون هلنديون آهن. ان ذريعي حڪومت ايڪسپوز ٿيندي ۽ پوئتي هٽندي ويندي آهي ۽ نيٺ اهو فيصلائتو موڙ ايندو آهي جو ان کي وڃڻو پوندو آهي. ان سڄي عمل ۾ ڪابه حڪومت هجي، پنهنجا حامي ۽ اتحادي وڃائيندي رهندي آهي. ساڳئي وقت حڪمران طبقي کي به پنهنجي فيصلن تي نظرثاني ڪرڻ جو موقعو ملندو آهي ۽ هو اهو ڏسندو آهي ته ڪو ٻيو به آپشن موجود آهي. ان ڪري اهو چوڻ ته ڇاڪاڻ ته “وڏيون ڌريون” حڪومت سان گڏ بيٺل آهن، تنهن ڪري ڪجهه نه ٿيندو. ايترو صحيح ناهي. اهي ڌريون به آخر ڪيترو ساٿ ڏينديون. جڏهن اهڙيون وڏيون تحريڪون هلنديون آهن ته اهي حڪومت کي ڀلي ڪيرائي نه سگهن پر زخمي ضرور ڪري ڇڏينديون آهن. ان ڪري اهڙين تحريڪن جي پنهنجي هڪڙي اهميت آهي. ان ذريعي جيڪڏهن حڪومت زخمي يا ڪمزور ٿئي ٿي ۽ جيتري به پوئتي هٽي ٿي اها سياسي ڌرين جي ڪاميابي آهي.

هن سڄي منظر نامي ۾ هڪ نئين ڳالهه شامل ٿي آهي، سا اها ته مولانا فضل الرحمان اسلام آباد ۾ سعودي عرب جي سفير سان ملاقات ڪئي آهي. خبرون آهن ته سعودي سفارتڪار سان هڪ اعليٰ سرڪاري عهديدار به ملاقات ڪئي آهي. حڪومت جنهن ڪالهه تائين مولانا فضل الرحمان کي ڊيڄاريو پئي ۽ داٻا پئي ڏنا تنهن نيٺ ٽياڪڙي لاءِ هڪ غير ملڪ کي شامل ڪيو. اسلام آباد مان ايندڙ خبرن موجب سعودي سفير سومر ڏينهن اسلام آباد پهتو هو. چيو پيو وڃي ته هو هلندڙ هفتي دوران ئي واپس وطن ويندو. پنهنجي رپورٽ سعودي بادشاهه کي پيش ڪندو. اها ڳالهه به اهم آهي ته ٻن ٽن ڏينهن ۾ وزيراعظم عمران خان ته سعوي عرب وڃي رهيو آهي. تجزيه نگارن جو چون ٿا ته، “اهو چوڻ مناسب ٿيندو ته سعوديه مخالف سياسي جماعتن جي وچ ۾ ٽياڪڙي جو ڪردار ادا ڪري رهيو آهي.”هي ڪو پهروين ڀيرو ناهي جو سعودي عرب پاڪستان جي سياسي معاملن ۾ وچ ۾ پيو آهي. ذوالفقار علي ڀٽي جي خلاف جڏهن نون ستارن واري پي اين اي جي تحريڪ هلي هئي ته سعودي سفير ٽياڪڙي ڪري حڪومت ۽ مخالف ڌر کي ڳالهين جي ميز تي آندو هو. مشرف جي دور ۾ جڏهن نواز شريف کي جهاز جي اغوا واري ڪيس ۾ سزا آئي تڏهن به سعودي عرب سندس “ضمانت” ڪرائي ۽ کيس پاڪستان مان سعودي عرب نيو ويو جتي هو شاهي مهمان ٿي رهيو. وري جڏهن نواز شريف لنڊن مان زوري پاڪستان اچڻ جي ڪوشش ڪئي ته کيس گرفتار ڪيو ويو هڪ دفعو وري سعوديه کيس پاڪستان مان وٺي ويو. اهڙي ٽياڪڙي جا مضبوط مثال موجود آهن.

سعودي عرب جو مولانا فضل الرحمان تي ته مذهبي حوالي سان اثر آهي ئي پر نواز شريف جو به محسن رهيو آهي. ممڪن آهي ته هڪ دفعو وري سندس “ضمانت” ڪرائي وجهي، اهو ئي سبب آهي جو شهباز شريف خميس ڏينهن نواز شريف سان جيل ۾ رٿيل ملاقات نه ڪئي. کيس هن ملاقات ۾ ڌرڻي ۾ شموليت بابت پارٽي جي سفارشن کان آگاهه ڪرڻو هو ۽ آخري فيصلو نواز شريف کي ڪرڻو آهي. مولانا فضل الرحمان ۽ سعودي سفير جي ملاقات جو اڃان ڪو نتيجو نه نڪتو آهي. ان ڪري نواز ليگ به ڌرڻي ۾ شموليت بابت پنهنجي باقاعده گڏجاڻي ۾ ڀرپور شموليت جو اعلان نه ڪيو آهي.

پيپلزپارٽي جا سعودي عرب سان ڪي پرجوش ناتا نه رهيا آهن. سعودي جي ثالثي مولانا فضل الرحمان کان اڳتي وڌي نواز شريف تائين به ويندي. جيڪڏهن ايئن ٿيو ته پيپلزپارٽي وري گڏيل عرب امارتن وارو چينل استعمال ڪندي، جنهن سان ذوالفقار علي ڀٽو کان وٺي بينظير ڀٽو ۽ آصف زرداري تائين پارٽي جي قيادت جا ويجها ناتا رهيا آهن. انهن ملڪن موجوده حڪومت جي دور ۾ پاڪستان جي مالي مدد ڪئي ۽ تيل به اوڌر تي ڏنو. جيڪڏهن سعوديه جي ثالثي ڪم ڏيکاري ٿي ته رڳو حڪومت جون فرمائشون پوريون نه ٿينديون، بلڪه ان پيڪيج ۾ مولانا فضل الرحمان، نواز شريف ۽ آصف زرداري لاءِ به ڪجهه موجود هوندو. جيڪڏهن اهو ڪم ٿي وڃي ته چئبو ته مولانا فضل الرحمان پنهنجي کسيل سياسي حيثيت بحال ڪرائي وٺندو. پر هاڻوڪو مولانا ڳرو ٿي پوندو. پوءِ اهو وزن نواز ليگ ۽ پيپلزپارٽي کي به کڻڻو پوندو

https://www.pahenjiakhbar.com/articles/سعوديه-جي-حڪومت-۽-اپوزيشن-پارٽين-۾-ثالث/

بلاول ڀٽو آخري آپشن ڇونه پيو استعمال ڪرڻ چاهي؟: بلاول ڀٽو آخري آپشن ڇونه پيو استعمال ڪرڻ چاهي؟

بلاول ڀٽو آخري آپشن ڇونه پيو استعمال ڪرڻ چاهي؟

Posted on September 27, 2019 (1:56 pm)

سياستدانن کي ممڪن آهي ته ڪا معلومات هجي ته ايندڙ ٽن مهينن ۾ ڪجهه ٿيڻ وارو آهي يا نه، پر هرڪو ڊسمبر جي ڳالهه پيو ڪري. عام ماڻهو وٽ به ان جي لاءِ ڪا پڪي پختي ڄاڻ ناهي، پر هڪ منطق ضرور آهي سا اها ته سياست ۽ معيشت جيئن هلن پيون تيئن وڌيڪ عرصو هلي نه سگهنديون. 

حڪومت گذريل چئن مهينن کان هر مهيني هڪ مخالف گرفتار ڪرڻ جي فارمولي تي هلي رهي آهي. 
نواز ليگ وٽان کيس ڪجهه وٺڻو ناهي، اها رڳو ماٺ ڪري ويهي تڏهن به حڪومت جو ڪم هلي ويندو. 
پيپلزپارٽي سان ٻيو حساب آهي. اتان وفاقي حڪومت توڙي پي ٽي آءِ کي ڪجهه نه ڪجهه وٺڻو آهي. وٺڻ لاءِ ارڙهين ترميم ۽ اين ايف سي ايوارڊ کان ويندي ڪراچي جا انتظامي اختيار ايتري قدر جو اهڙو مڪاني ادارن جو قانون به هتي لاڳو ڪرائڻو آهي جيڪو پي ٽي آءِ جي ايندڙ وقت جي گهرجن وٽان هجي. ان ڪري لڳي ٿو ته هن وقت پيپلزپارٽي ۽ وفاقي حڪومت جي وچ ۾ رائونڊ هلي پيو.

نواز ليگ خلاف اُپائن واراو معاملو في الحال ملتوي پيو لڳي. هڪ ڳالهه ضرور آهي ته نواز ليگ جي قيادت اهو ڏيکاءُ پئي ڏي ته، “اسان کي ڪا تڪڙ ناهي” ورنه ٽي مهينا کن اڳ تائين اهو تاثر جڙيو هو ته نواز شريف لاءِ جيل گهارڻ ڏکيو پيو ٿئي. ان لاءِ مريم بي بي اعلانيه چيو ته هوءَ پنهنجي پيءُ لاءِ ڪجهه به ڪري سگهي ٿي. نواز ليگ ان وقت صفا تحريڪ هلائڻ جي موڊ ۾ هلي ويئي هئي پر هاڻي ايئن نٿو لڳي. ايتري قدر جو عدالتن ۾ هلندڙ ڪيسن ۾ به اڳوڻي وزيراعظم جا وڪيل ڪن اهم نڪتن تي به ٽائيم وٺي رهيا آهن.

پيپلزپارٽي جي شريڪ چيئرمين آصف زرداري، سندس ڀيڻ فريال ٽالپر کانپوءِ پارٽي جو سرگرم اڳواڻ خورشيد شاهه گرفتار ٿي چڪو. سنڌ جي وڏي وزير مرادعلي شاهه جي گرفتاري لاءِ سانباها آهن. وفاق لاءِ سڀ کان اهم سوال آهي ته مراد شاهه جي گرفتاري بعد ڪهڙي ريت صورتحال کي پنهنجي حق ۾ ٺاهي سگهجي ٿو. ان گرفتاري کي ڪيئن پنهنجي فائدي لاءِ استعمال ڪري سگهجي ٿو. 

وڏو وزير نيب جي دٻاءُ هيٺ آهي،نتيجي طور خود سندس فيصلي ڪرڻ جي سگهه متاثر ٿي رهي آهي. ساڳئي وقت سندس هدايتن، حڪمن ۽ فيصلن تي عمل ڪرڻ جي حوالي سان وزيرن توڙي سرڪاري مشنري ۾ سرگرمي بدران سستي آهي. انتظامي مشنري کي ڪو ڊپ ناهي. وڏي وزير پاڻ شايد اهو نوٽ ڪيو آهي، تنهنڪري ئي هو پاڻ رستن تي نڪري آيو آهي. 
اها عام راءِ ٺهي آهي ته پي ٽي آءِ حڪومت سنڌ ۾ نيب هٿان ٿيل گرفتارين مان پنهنجا مقصد حاصل ڪرڻ گهري ٿي. اهڙين حالتن ۾ پيپلزپارٽي جو رول اهم بڻجي ٿو. ان جو ڪردار ئي طئي ڪندو ته ويجهي ماضي ۾ ڇا ٿيڻ وارو آهي.

پيپلزپارٽي اسلام آباد مارچ بابت آل پارٽيزڪانفرنس يا رهبرڪميٽي جو اجلاس سڏائڻ جي رٿ ڏني آهي. مولانا فضل الرحمان جي مارچ بابت پيپلزپارٽي اندر ٻه رايا آهن. هڪ اهو ته ان ۾ ڀرپور شرڪت ڪجي، ٻيو اهو ته اخلاقي حمايت ۽ علامتي شرڪت ڪجي. حالانڪه آصف زرداري ان مارچ جي مڪمل حمايت جي حق ۾ هو پر پوءِ هن فيصلو بلاول تي ڇڏي ڏنو. 
پيپلزپارٽي جو سينيٽر اعتزاز احسن پارٽي اندر خاص نقطهءِ نظر رکندڙن مان هڪ آهي. هو چوي ٿو ته، “عمران خان حڪومت کي معيشت، مهانگائي ۽ بيروزگاري مان خطرو آهي، اهڙي صورت ۾ اپوزيشن کي گهڻي محنت نه ڪرڻي پوندي.” هو شايد مولانا جي مارچ کي “گهڻي محنت” جي دائري ۾ ڳڻي ٿو. 
بهرحال پيپلزپارٽي جو مجموعي بيانيو اهو آهي ته حڪومت هلي نه پئي، مهانگائي جي طوفان ماڻهن کي خاص ڪري نوڪري وارن ماڻهن کي پنهنجي لپيٽ ۾ آڻي ڇڏيو آهي. ڌنڌا ڌاڙي بند آهن. نتيجي ۾ بيروزگاري وڌيل آهي.

بلاول ڀٽو جڏهن پارٽين کي پنج سال پورا ڪرڻ جو موقعو ڏيڻ جي ڳالهه ڪري ٿو، ان جي پويان اها منطق سمجهي پئي وڃي ته سندس خيال موجب رڳو سياسي پارٽين جي احتجاج يا دٻاءُ سان حڪومت نٿي بدلائي سگهجي. حڪومت تڏهن بدلبي جڏهن بدلائڻ وارن ان کي بدلائيندا. پيپلزپارٽي کي اهو به ڊپ آهي ته اهڙي ڪا حرڪت نه ڪجي جنهن سان سڄو نظام ئي ويڙهجي ٽپڙ ٽيشن تي ٿي وڃن ۽ ڪو نئون فارمولا ڊيزائين ڪري ملڪ تي مڙهي نه ڇڏين. 
پيپلزپارٽي جي ويجهن ذريعن جو چوڻ آهي ته پريشر وڌندو ته اتحادي حڪومت جو ساٿ ڇڏيندا، ممڪن آهي ته موجوده پارليامينٽ ۾ ئي واڳ ڌڻي پنهنجو پلان بي آڻين، ان ڪري مولانا وارو رستو ڇاڪاڻ جو آخري آپشن آهي، ان کي استعمال ڪرڻ جو اڃا وقت نه آيو آهي. ان جي بدران اپوزيشن جون پارٽيون پرامن ۽ پنهنجا پنهنجا جلسا ڪن، پوءِ وقت اچڻ تي حڪومت کي روانو ڪرڻ لاءِ سمورو زور لڳائي سگهجي ٿو. 

بلاول ڀٽو سکر ۾ ڳالهائيندي دراصل پارٽين جي الڳ الڳ جلسن واري لائين اختيار ڪئي آهي. هو چوي ٿو ته، “جنوري تائين حڪومت جو خاتمو نه آندو ويو ته جيالن سوڌو پنڊي پهچندس.” پنڊي مان ڪا ٻي معنيٰ به وٺي سگهجي ٿي. پر هن ان جي وضاحت ڪئي ته ذوالفقار ڀٽو کي پنڊي ۾ ڦاهي چاڙهيو ويو ۽ بينظير ڀٽو کي پنڊي ۾ قتل ڪيو ويو. اصل ۾ بلاول جي يو آءِ جي ان تنقيد جو جواب ڏنو آهي ته پيپلزپارٽي جا گرفتار ٿيل همراهه ٻاهر اچڻ گهرن ٿا ۽ آزاد اڳواڻ جيل نٿا وڃڻ گهرن، ان ڪري مولانا جي مارچ کان ڪيٻائين پيا. 
ان سان گڏوگڏ بلاول جي هن بيان ۾ اهو تاثر به موجود آهي ته احتجاج اسلام آباد ۾ ئي ڇو؟ پنڊي ۾ به ڪري سگهجي ٿو. اهو احتجاج جيالا ڪندا، يعني پيپلزپارٽي الڳ سرگرم هوندي جنهن لاءِ جي يو آءِ يا ٻئي ڪنهن کي سڏ نه ڏنو پيو وڃي.

اصل ۾ پيپلزپارٽي لاءِ سنڌ اهم محاذ آهي، اها پارٽي جي ڪمزوري به آهي ته مضبوط پوائنٽ به. هو سنڌ جي معاملي تي ڊنل آهي ته وري ان کان وفاقي حڪومت کي ڊيڄاري به رهي آهي

Bilawal, 2019, Zardari, Faryal, PPP,  PMLN, 

نواز ليگ ۽ پ پ قيادت جي جبري ريٽائرمينٽ بدران “گولڊن ھينڊ شيڪ”؟

Posted on May 10, 2019 (11:26 am)

ھاڻي 8-9 مھينا ٿيڻ وارا آھن جو پيپلزپارٽي ۽ نواز ليگ جو گھيرو سوڙھو ڪيو پيو وڃي. ھر گذرندڙ ڏينھن مان لڳي ٿو تھ ٻن وڏين ۽ ويجھي ماضي جي حڪمران جماعتن کي “کُڏي لائين” لڳايو پيو وڃي. صورتحال کي اوڏانھن ڌڪيو پيو وڃي جو ٻنھي جماعتن جا وڏا آصف علي زرداري ۽ ميان نواز شريف سياست مان ريٽائر ٿي وڃن يا وري جيل ۾ وڃن. نواز جي ڪيس ۾ اھو عمل ذري گھٽ پورو ٿي ويو آھي. نواز شريف ضمانت جو مدو پورو ٿيڻ بعد جيل ڀيڙو ٿي چڪو آھي، پارٽي ۾ نوان عھديدار چونڊيا ويا آھن. جيتوڻيڪ شھباز شريف اڃان تائين پارٽي جو صدر آھي ۽ اپوزيشن ليڊر آھي پر حالتون توڙي تجزيا نگار ٻڌائين ٿا تھ وٽس اھي ٻئي عھدا بھ رسمي طور آھن. عملي طرح ھو بھ انھن عھدن جون ذميواريون پارٽي جي “نئين قيادت” جي حوالي ڪري چڪو آھي. جيئن نواز شريف پارٽي جي سرپرست طور آھي، شھباز شريف لاءِ بھ ڪا اھڙي جاءِ ڳولي پئي وڃي. مريم نواز ۽ حمزه شريف سان گڏوگڏ خواجا آصف، شاھد خاقان عباسي، رانا تنوير، احسن اقبال کي عھدا ۽ ذميواريون ڏنيون ويون آھن.

ھاڻي پيپلزپارٽي جو وارو آھي. اھو ئي سمجھيو پئي ويو. پيپلزپارٽي جي قيادت خلاف ڪارروائي رمضان جي ڀلاري مھيني کان اڳ ٿيڻي ھئي، پوءِ آءِ ايم ايف سان ھلندڙ ڳالھين جي ڪري خيال آھي تھ اھو ڪم عيد کان پوءِ ٿيندو. مکيھ ڪيس ڪوڙن بئنڪ اڪائونٽن ۽ مني لانڊرنگ وارو آھي پر ان سان گڏ ھڪ ٻھ ڪيس ٻيا بھ تيار ڪري رکيا پيا وڃن، بلڪل ايئن جيئن نواز شريف سان ڪيو ويو تھ متان ھڪ ڪيس ۾ ڪو قانوني جھول نڪري اچي يا ڪو جج فيصلي کي تبديل نھ ڪري وجھي، اھڙي صورت ۾ ٻيو ڪيس تيار ھجي. ٻنھي پارٽين خلاف وڌيڪ ڪاررواين کان اڳ گذريل ڊسمبر ۾ اھا رپورٽ آئي تھ ملڪ ۾ ڪل 79 سياستدان خلاف ڪرپشن جا ڪيس آھن، جن ۾ ٽيھه پنجٽيھه سيڪڙو پيپلزپارٽي جا آھن، جڏھن تھ نواز ليگ جا ٻاويھه کان پنجويھه سيڪڙو، تحريڪ انصاف جا 13 سيڪڙو اڳواڻ آھن. ان کان علاوه ڪجھه سرڪاري ملازمن ۽ واپارين وغيرھ تي بھ ڪيس آھن. جيڪا ڪارروائي ٿي رھي آھي، اھا ٻنھي پارٽين جي قيادت خلاف ٿي رھي آھي. نواز ليگ ۾ نواز شريف ۽ شهباز شريف، پيپلزپارٽي ۾ آصف زرداري ۽ فريال ٽالپر نشاني تي آھن. ٻيا جيڪڏھن آھن تھ اھي ڪارروائي ھيٺ ساڳئي ڪيس ۾ ملوث ٿيل آھن. اھو ئي سبب آھي جو ھن احتساب کي “سليڪٽيڊ” احتساب سڏيو پيو وڃي. ھونئن پيپلزپارٽي ۽ نواز ليگ جا ماڻھو ڪرپشن جي الزام ھيٺ ان ڪري بھ آھن جو ماضي ۾ اھي ئي ٻھ پارٽيون حڪومت ۾ رھيون آھن، تحريڪ انصاف کي تھ ھاڻي وارو مليو آھي.

سڌ سماءُ وارو اڳوڻو وزير فواد چوڌري گذريل ڊسمبر کان اھو چوندو اچي تھ “زرداري ۽ نواز شريف ٻنھي جون جائدادون ضبط ٿينديون ۽ اھي جيل ويندا. انھن جي سياست ختم ٿي چڪي آھي.” انھن ئي ڏينھن ۾ آصف علي زرداري ٽن سالن واري مدت رکندڙن جو ذڪر ڪيو. ھن چيو ھو تھ مقرر مدت وارا اچڻا وڃڻا آھن، ميدان ۾ رڳو سياستدان ئي مستقل رھي ٿو. عدليھ ھجي يا عسڪري ادارو، انھن ٻنھي ھنڌن تي عھدي جي مدت يا عمر جي حد مقرر آھي جنھن بعد اُتان جو ماڻھو ريٽائر ٿئي ٿو ۽ ان جي ڪا بھ مزاحمت نٿي ٿي. انھن ٻنھي ادارن ۾ ويٺل آفيسر پنھنجي پاڻ کي سياستدانن کان مٿانھون سمجھن ٿا، ڇاڪاڻ جو ھو سمجھن ٿا تھ پيشي جي لحاظ کان انھن ٻنھي باقاعدھ سکيا ورتي آھي ۽ ھڪ نقطي تي اچي کين ريٽائر ٿيڻو آھي.

سياستدان جو معاملو ان کان مختلف ھوندو آھي. سياست ملڪي حالتن جو مطالعو گھري ٿي. سماج کي سمجھڻو پوندو آھي، ايڊجسٽمينٽ ۽ اڪوموڊيٽ ڪرڻو پوندو آھي، تنھنڪري سياستدان ٿيڻ ۾ وقت لڳندو آھي. ان لاءِ سھپ وڏي کپي. سياست پنھنجي جوھر ۾ ڪو پيشو يا نوڪري ناھي، اھا بنيادي طور تي خدمت آھي. سياستدان ھٿ ٺوڪيا يا پاڻمرادو نه ھوندا آھن، بلڪه اهي مقبول ھوندا آھن. ھو ھڪ اليڪشن ۾ جيڪڏھن ھارائي اقتدار کان ٻاھر ھليا ويندا آھن تھ ٻي اليڪشن کٽي وري حڪومت ۾ اچي ويندا آھن. سڄي دنيا ۾ سياست ۽ سياستدانن جو معاملو ايئن ئي ھلندو آھي. مسئلو اھو آھي ته سياست ۽ باقي ٻن ادارن جي پاڻ ۾ ڀيٽ ڪرڻ يا ان ڏس ۾ ڪا مزاحمت ڪرڻ سبب ئي ھر ڏھين پندرھين سال سياستدانن جي ڇنڊڇاڻ جو ڪارڻ بڻجي ٿي.سياستدانن ۽ عدليھ توڙي عسڪري اداري ۾ ٻيو فرق اهو بھ آھي تھ ملڪ جا اڄوڪا ٻھ چوٽي جا سياستدان نواز شريف ۽ آصف علي زرداري اڃان تائين سياست جي ميدان ۾ بيٺا آھن. انهن ٻنهي جي حڪمراني دوران ڪيترائي چيف جسٽسز صاحبان ۽ آرمي چيفس آيا ۽ مدو پورو ٿيڻ بعد ريٽائر ڪري ويا. ھڪ ٻيو دلچسپ پھلو اھو بھ آھي تھ سياستدان پنھنجي سياسي وراثت پنھنجي اولاد کي ڏيئي سگھن ٿا، بلڪه ڏني اٿن.

ھاڻي جيڪو فارمولا ٺاھيو ويو آھي سو اھو تھ نواز شريف ۽ آصف زرداري ٻئي سياسي ميدان کان آئوٽ ٿي باقاعدھ ريٽائرمينٽ جو اعلان نھ ڪن تھ پوءِ جيل ۾ وڃي مرحلي وار ريٽائرمينٽ جو گس وٺن. ٻنھي اڳواڻن وڏا وس ڪيا پر ٻنھي خلاف ڪرپشن جو تکو ھٿيار استعمال ٿي رھيو آھي، ھي اھڙو ھٿيار آھي جنھن کي عوام ۾ مقبوليت بھ حاصل آھي. جڏھن عام ماڻھو ڳالھائيندو آھي تھ چوندو آھي تھ “زرداري صاحب ۽ ميان صاحب اقتدار جا مزا ورتا، ھاڻي ڪُنڊڙي وٺي الله الله ڪن. سياسي وراثت اولاد حوالي ڪن.” پر اقتدار عجيب نشو ھوندو آھي. مغل شھنشاھھ اورنگزيب جا قصا تاريخ جو حصو آھن پر تاريخ ۾ اھڙا انيڪ مثال آھن. نواز شريف ۽ آصف زرداري پنھنجي اولاد لاءِ سياست نھ پيا ڪن. حقيقت اھا آھي تھ انھن پنھنجي سياست لاءِ پنھنجي اولاد بلاول ڀٽو ۽ مريم نواز کي ميدان ۾ لاٿو آھي، انهن جي باقاعدھ تربيت ڪئي آھي ۽ ھاڻي انھن ٻنھي وٽ پارٽي جا مکيھ عھدا بھ آھن. اھا الڳ ڳالھھ آھي تھ اھي ٻئي پارٽيون توڙي زرداري ۽ نواز شريف خود پنھنجي طور تي الڳ الڳ ماڊل آھن. ھن وقت آصف علي زرداري بظاھر سياسي منظرنامي کان ٻاھر آھي، جڏھن تھ بلاول ڀٽو زرداري ڏاڍا ريڊيڪل بيان ڏئي رھيو آھي. گذريل ٻن ٽن مھينن کان اھو پيو لڳي تھ بلاول مڪمل طور پارٽي جون واڳون سنڀالي ورتيون آھن يعني پارٽي قيادت ۽ پارٽي ذھني طور فيصلو ڪري ورتو آھي تھ ايندڙ وقت ۾ پارٽي بلاول ھلائيندو، زرداري پاڻ کي پارٽي مان ايئن دستبردار ڪندو، جيئن نواز شريف ڪيو. يعني ملڪ جون ٻھ مکيھ پارٽيون “اولڊ گارڊز” جي بدران نئين نسل جي قيادت ۾ ھونديون. جيئن نوڪري ۾ جبري ريٽائرمينٽ ٿيندي آھي. تيئن اڄ جي ڪارپوريٽ ڪلچر ان جو ھڪ مھذب نالو رکيو آھي جنھن کي “گولڊن ھينڊ شيڪ” چيو ويندو آھي. اھڙي ريت پيپلزپارٽي ۽ نواز ليگ پاران پراڻي قيادت کي “جبري ريٽائرمينٽ” نھ پر گولڊن ھينڊ شيڪ ڏنو ويو آھي ته اهي ٻئي سياسي ميدان کان ٻاھر رھن، انھن جي بدران مريم نواز ۽ بلاول ڀٽو ڀلي سياست ڪن.

PPP, NawazSharif,Golden handshake, PMLN, zardari, Retirement, 2019, Pahenji Akhbar,

https://bit.ly/2DZGXkq

اِن هائوس تبديليءَ کان صدارتي نظام تائين- نيٺ ڇا ٿيندو؟

Posted on April 24, 2019 (12:15 pm)

ھر گذرندڙ ڏينھن سان معاشي بحران گھرو ٿي رھيو آھي، ھاڻي ان جو اندازو واڳ ڌڻين کي بھ ٿي رھيو آھي. ملڪ کي ان بحران مان ڪڍڻ لاءِ مختلف نسخا ويچار ھيٺ آھن. انھن مختلف آپشنز جا سياسي اظھار به سامھون اچي رھيا آھن. اصل معاملو معيشت کي سنڀالڻ ھو، ڪپتان کي آڻڻ وارن جو خيال ھو تھ جيئن ئي ھو اقتدار جي پچ تي اچي بيھندو تھ رڳو ڇڪا ئي ڇڪا ھوندا، ملڪ تي ڊالرن جي برسات ٿيڻ لڳندي. 9 مھينن تائين دھل وڄندا رھيا تھ شادماني ٿيڻ واري آھي، پر عين وقت تي ماھرن رپورٽون ڏنيون تھ ھتان ڪجھھ بھ نھ ٿيڻو آھي، ڪا خوشخبري ناھي بلڪه بدخبري آھي. وڌيڪ بدخبريون آءِ ايم ايف سان ٺاھه ۽ بجيٽ جي اعلان سان گڏ سامھون اچي وينديون، ان ڪري سياسي شطرنج جا مھرا بدلائڻ واري سوچ پڪي ٿيڻ لڳي. (ياد رھي تھ عمران خان کي آڻڻ تي سڄي وڏي سنگت يڪراءِ نھ ھئي) شريف خاندان کي رليف ڏيڻ ۽ پيپلزپارٽي جي قيادت خلاف ڪريڪ ڊائون نھ ڪرڻ جي پويان بھ اھا ئي سوچ ھئي، جنھن کي تحريڪ انصاف جا يوٿيا ڊيل ۽ ڍر سڏي پنھنجي حڪومت جي سياسي مورچي تي بيانن ۽ سوشل ميڊيا تي نياپن جي انڌاڌنڌ فائرنگ ڪري رھيا ھئا. متبادل لاءِ ھوم ورڪ شروع ڪيو ويو، پھرين نظر ملڪ جي ٻن وڏين پارٽين پيپلزپارٽي ۽ نواز ليگ تي ئي پوڻي ھئي. نواز ليگ اندر اھڙي صورتحال ۾ ٽي رجحان سامھون آيا، پھريون اھو تھ چئن پنجن سيٽن تي بيٺل حڪومت کي “ان ھائوس” تبديلي ذريعي ھٽائي شھباز شريف کي وزيراعظم بڻايو وڃي، پيپلزپارٽي حڪومت ٺاھڻ ۾ نواز ليگ جي مدد ڪري بلڪه گڏيل حڪومت ۾ شامل ٿئي پر حڪومت جي مهنداري پيپلزپارٽي نھ پر نواز ليگ وٽ رھي. نواز ليگ کي حڪومت ڏيڻ جي پويان رڳو قومي اسيمبلي ۾ ان جون سيٽون ئي نھ پر پنجاب جي ناراضگي کي ٿڌو ڪرڻ بھ ھو. ان صورتحال تي مولابخش چانڊيو جو بيان آيو تھ پوءِ کڻي وزيراعظم ئي پيپلزپارٽي جو کڻو. پيپلزپارٽي جي قيادت کي خبر آھي تھ ڪھڙي ڳالھھ ڪنھن جي واتان چورائجي.

نواز ليگ ۾ ٻيو رجحان اھو ھو تھ حالتون اھڙيون آھن جو ڪير بھ کڻي حڪومت ۾ اچي ڪجھه نٿو ڪري سگھي جيستائين واڳ ڌڻي پرڏيھي پاليسي، دفاع ۽ مجموعي حڪمت عملي بابت پنھنجي سوچ ۽ ايجنڊا تبديل نٿا ڪن، ان کانسواءِ ملڪ جون معاشي حالتون ٺيڪ ٿيڻون ئي ناھن. ھن سوچ جو حامي اڳوڻو وزيراعظم نواز شريف آھي. جنهن موجب تڪڙي ناھي ڪرڻي. تحريڪ انصاف حڪومت ڀلي پنھنجي وزن ھيٺ ئي ڪري ۽ کيس سھارو ڏيندڙ بھ ٿڪجي پون. پوءِ معاملو ڀلي نين چونڊن ڏانھن وڃي، پراڻي ايجنڊا سان اِن ھائوس تبديلي ڪنھن جي بھ ڪم جي ناھي.

ھوڏانھن اِن ھائوس تبديلي جا حامي پنھنجي آئيڊيا کي پچائڻ لاءِ ڪوششن ۾ لڳا پيا آھن. علاج جي لاءِ شھباز شريف جي لنڊن ۾ موجودگي کي ھڪ ٻيو “لنڊن پلان” پيا سڏين. پيپلزپارٽي جو اڳواڻ مخدوم محمود ۽ چوڌري شجاعت بھ لنڊن ۾ آھن، اھو تاثر ڏنو پيو وڃي تھ اھي اڳواڻ ضرور ڪا کچڻي پچائيندا ۽ پوءِ ديڳڙو کڻي اچي لاھور ۾ لاھيندا. جيتوڻيڪ شھباز شريف ۽ چوڌري شجاعت جي حلقن ان جي ترديد ڪئي آھي پر مخدوم محمود يا پيپلزپارٽي طرفان ڪا بھ ترديد يا وضاحت سامھون نھ آئي آھي.ويجھن ذريعن جو چوڻ آھي تھ بلاول ڀٽو جڏھن نواز شريف جي طبيعت پڇڻ ويو ھو تھ اڳوڻي وزيراعظم پيپلزپارٽي جي چيئرمين کي اھا ڳالھھ ڪن ۾ وڌي ھئي تھ ھرڀرو تڪڙ نھ ڪريو. ڪپتان ۽ کيس سھارو ڏيندڙ کي وقت ڏيو، جيئن کين احساس ٿئي تھ ملڪ جو گاڏو ايئن نھ ھلندو جيئن هو چاھين ٿا. پيپلزپارٽي جو اھو خيال ھو تھ تڪڙ ۾ چونڊون بھ نٿيون ڪري سگھجن، ڇاڪاڻ جو چونڊن جا نتيجا اڳواٽ طئي ٿيل ھوندا آھن. نواز شريف سمجھي ٿو تھ موجوده حالتن ۽ ايجنڊا جي ھوندي ڪابھ سياسي ڌر ڪجھھ بھ نٿي ڪري سگھي، بس ڪجھھ ڪاسميٽڪ تبديليون آڻي سگھجن ٿيون. ھڪ حد تائين پيپلزپارٽي بھ اھا ڳالھھ سمجھي ٿي، پر ان لاءِ ڏکيو سوال اھو آھي تھ قيادت مني لانڊرنگ ۽ ٻين ڪيسن جي دٻاءُ ۾ آھي، ان ڪري پيپلزپارٽي کي معاملن ۾ تڪڙ آھي. اھو ئي سبب آھي جو ٻئي پارٽيون ھڪ پيج تي ھجڻ باوجود وڇوٽي تي بيٺل آھن. جيئن ٻن وڏين پارٽين تڪڙ نھ ڪئي تھ ھڪ نئون خيال مارڪيٽ آندو ويو تھ جيڪڏھن سياسي پارٽيون ھروڀرو لئھ ٿيون ڪن ته پوءِ ماڳھين پارلياماني نظام کي ئي پاسيرو رکي صدارتي نظام ڏنو وڃي. اھو درست آھي تھ آئين اھڙي اجازت ڪونھ ٿو ڏئي، پر اھڙن معاملن ۾ آئين کان اجازت ڪير گھرندو آھي ڇا؟

مھانگائي ۽ معاشي بدنظمي عام ماڻھو کي جھجھو متاثر ڪيو آھي پر ان اشوءَ کي ڪابھ سياسي جماعت کڻي نھ رھي آھي. ايئن نھ ڪرڻ جي پويان ٻھ وڏا سبب آھن. ھڪ اھو تھ جيڪڏھن عوام کي روڊن تي آندو ويو تھ انھن کي روڊن تان واپس ڪير موڪليندو، ٻيو اھو تھ مھانگائي ۽ معاشي بدنظمي جا مطالبا پچي راس ٿي بيانئي جي شڪل اختيار ڪري ويا تھ پوءِ وڏا معاشي سڌارا ڪرڻا پئجي ويندا، ايئن سڄو ايجنڊا ئي بدلجي ويندو. پيپلزپارٽي سنڌ ۾ ۽ ايم ڪيو ايم وفاق جي گڏيل حڪومت ۾ ويٺل آھي، انھن ٻنھي کي مھانگائي ۽ معاشي سوال تي ماڻھن کي روڊن تي آڻڻ ڀانءِ نھ پوندو.

معاشي دٻاءُ ۽ حڪومت جي ڪارڪردگي چئلينج ٿيڻ بعد ڪابينا ۾ تبديليون ڪيون ويون، ڪابينا ۾ تبديليون بھ ڪجھھ تبديل ڪري نھ سگھنديون، ڇاڪاڻ جو اڳوڻي ٽيم بي اثر سمجھي وئي، ھاڻوڪي تھ ماڳھين “اسٽيٽسڪو” جي علامت آھي. ٻئي پاسي ڪابينا ۾ اڻ چونڊيل ماڻھن جو اضافو ٿي ويو آھي جيڪا ڳالھھ پارليامينٽ ۽ عوام جي مينڊيٽ جي نفي ڪري ٿي. ھونئن بھ پارليامينٽ موجودھ حڪومت ۾ غير اھم بڻيل آھي، ان جي حيثيت ٽاڪ شو يا پريس ڪانفرنس کان وڌيڪ نھ رھي آھي. ملڪ جي ٻن وڏين پارٽين کي ڪرپٽ قرار ڏيڻ جي بيانئي سان سياسي خال وڌي ويو آھي، ان سان نھ ڪا معيشت جي ۽ نھ وري سياسي نظام ۾ ترقي جي ڪا صورتحال پئي نڪري. اوڌر ۽ پِن سِن سان معاشي ترقي پري جي ڳالھھ، معاشي استحڪام بھ حاصل نٿو ڪري سگھجي. تاريخ شاھد آھي تھ معاشي طور ڪمزور ملڪ مضبوط پرڏيھي پاليسي نھ ٺاھي سگھندا آھن. صدارتي نظام، ارڙھين ترميم ھٽائڻ، اين ايف سي ايوارڊ ۾ تبديلي، ڪرپشن ۽ مني لانڊرنگ جا ڪيس بحث جا موضوع ۽ دڙڪا توڙي چئلنيج آھن. ايئن اڄ ڪلھھ سياسي پارٽيون، حڪومت ۽ اھم ڌريون ھڪ ٻئي جو پاڻي ڪڇي رھيون آھن.

In-house change?, 2019,pahenji Akhbar, PPP, PTI, PMLN

https://www.pahenjiakhbar.com/articles/%D8%A7%D9%90%D9%86-%D9%87%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B3-%D8%AA%D8%A8%D8%AF%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A1%D9%8E-%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%B5%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%8A-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%AA%D8%A7%D8%A6/?fbclid=IwAR3TuxNFCFbWooKsg5udlxJKGp3OTW5Iijgsb6ZQwR9QSUgL3MwY44B-5qM

لوڌران ۾ فتح کانپوءِ نواز شريف لاءِ هالتون بهتر ٿي وينديون؟

سهيل سانگي

اربع 14 فيبروري 2018ع

تحريڪ انصاف جي جنرل سيڪريٽري جهانگير ترين جي عدالت هٿان نااهلي بعد خالي ٿيل قومي اسيمبليءَ جي سيٽ تي ٿيل ضمني چونڊ جا نتيجا پي ٽي آءِ لاءِ وڏو اپ سيٽ آهن. اڳ سيٽ کٽيندڙ جهانگير ترين جو پٽ پي ٽي آءِ جو اميدوار علي ترين نواز ليگ جي اميدوار اقبال شاهه هٿان وڏي پيماني تي هارائي ويو. 2013ع کان پوءِ ملڪ اندر پي ٽِي آءِ طرفان نواز ليگ خلاف اٿاريل تحريڪ، پهرين چونڊن ۾ ڌانڌلي ۽ پوءِ پاناما ليڪس وارن ڌرڻن توڙي عدالت طرفان نواز شريف کي نااهل قرار ڏيئي وزارت عظميٰ تان هٽائڻ وارين ڳالهين بعد ايئن ئي لڳو ته پنجاب ۾ عمران خان جي سياسي سرسي ٿي رهي آهي ۽ نواز شريف جي مقبوليت گهٽجي رهي آهي. اهڙو تاثر عمران خان جي لڳاتار سندس وڏن جلسن، تقريرن ۽ ميڊيا جي ذريعي پيدا ڪيل ماحول مان ملي رهيو هو. پر ضمني چونڊ جا نتيجا ڪجهه ٻيو پيا ٻڌائين.

انهن نتيجن جا ڪيئي پهلو آهن، جيڪي موجوده صورتحال ۽ ايندڙ وقت ۾ ڇا ٿيندو؟ ان کي سمجهڻ ۾ مدد ڏين ٿا. پهرين ڳالهه اها ته نواز شريف ۽ مريم نواز جي ڪوٺايل جلسن ۾ ماڻهن جي ڀرپور شرڪت ۽ هاڻي وري ضمني چونڊ اهو ڏيکاريو ته سمورن الزامن، عدالتي فيصلن ايتري قدر جو سياسي ۽ غير سياسي ڌرين جي دٻاءَ باوجود نواز شريف جي مقبوليت ماڳهين وڌي آهي. ورنه هن سيٽ تي جهانگير ترين گذريل ڀيري 40 هزار جي سرسي سان کٽيو هو. هاڻي سندس پٽ اٽڪل 27- 28 هزار ووٽن تان شڪست کاڌي آهي. ٻي ڳالهه اها به سامهون آئي ته پيپلز پارٽي سمورين ڪوششن ۽ زرداري صاحب جي ڪاريگرين جي باوجود پنهنجي پوزيشن ۾ ڪو سڌارو نه آڻي سگهي. ماڳهين نتيجا اهو ٻڌائين ٿا ته اڳيون سوجهرو به چٽ. هن ضمني چونڊ ۾ ٽين پوزيشن آزاد اميدوار جي آهي. پيپلز پارٽي جي اميدوار 3189 ووٽ کنيا آهن. ايڏي وڏي پارٽي جي اميدوار کي ايترا ٿورا ووٽ پوڻ اهو ظاهر ڪري ٿو ته پنجاب جو موڊ تبديل نه ٿيو آهي. هو پنهنجي ليڊرشپ نه عمران کي ڏيڻ، نه وري پيپلز پارٽي کي ڏيڻ جي موڊ ۾ آهي.

هن ضمني چونڊ جي مهم ۾ نه نواز شريف، نه ئي وري شهباز شريف يا حمزه شريف تڪ جو دورو ڪيو، جڏهن ته پي ٽي آءِ جي سربراهه عمران خان هن تڪ جو دورو به ڪيو هو. يعني نواز شريف جي موقف ۽ پنجاب ۾ سندس ٿيندڙ وڏا جلسا هن چونڊ نتيجن تي اثر انداز ٿيا. ايئن چئي سگهجي ٿو ته نواز شريف جي موقف يعني هن کي نااهل قرار ڏيڻ غلط آهي، سندس ۽ پارٽي خلاف جيڪي سياسي توڙي عدالت ۾ جيڪي معاملا هلي رهيا آهن، اهي ايئن ناهن، جيئن پيش ڪيا پيا وڃن، جڏهن نواز شريف جا وڏا وڏا جلسا ٿيا ۽ ماڻهن وري ووٽ به ڏنا، ان مان تجزيه نگار اهو نتيجو ڪڍي رهيا آهن ته ڄڻ پنجاب جو عوام نواز شريف جي موقف کي صحيح سمجهي ٿو ۽ مٿس لڳندڙ الزامن کي غلط سمجهي ٿو. ايئن ڄڻ پنجاب اڃان نواز شريف سان بيٺو آهي.

مٿي ڄاڻايل هڪڙي صورتحال آهي. ٻي صورتحال نواز شريف خلاف احتساب جا هلندڙ ڪيس، توهين عدالت وارا معاملا ۽ نااهليءَ جو مدو مقرر ڪرڻ لاءِ عدالت ۾ هلندڙ درخواست آهي، ۽ خود اهو ته نااهل شخص پارٽيءَ جو صدر رهي به سگهي ٿو يا نه؟ اهي سڀ ڳالهيون عدالتن ۾ ڄڻ آخري مرحلي ۾ بيٺيون آهن. ڪجهه تجزيه نگار نواز شريف جي ويجهن حلقن جي حوالي سان چون ٿا ته نواز شريف ۽ سندس ڌيءَ کي سزا اچڻ واري آهي. هو ته ماڳهين اهو پيا چون ته باقي ان سزا لڳڻ ۾ ٽن چئن هفتن جو پنڌ آهي. تجزيه نگارن جو خيال آهي ته عدالت ۾ هلندڙ انهن معاملن ۾ ڪو رليف يا سهولت نواز شريف کي ملندي نظر ڪانه ٿي اچي. اهو ئي سبب آهي ته نااهلي واري مدي جي تعين بابت عدالت ۾ هلندڙ درخواست ۾ نواز شريف پنهنجو بچاءُ ڪرڻ کان انڪار ڪيو. هو سمجهي ٿو ته فيصلو سندس خلاف اچڻو آهي. ايئن ٻيا به ڪيترائي اشارا ملن ٿا، جيڪي ٻڌائين ٿا ته عدالتن ۾ هلندڙ معاملا نواز شريف جي حق ۾ ڪونه ٿا بيهن.

ضمني چونڊ اهڙي موقعي تي ٿي آهي، جڏهن مذهبي ڪارڊ نواز شريف ۽ سندس پارٽي خلاف ڀرپور طريقي سان استعمال ٿيو. ان ۾ جيتوڻيڪ نواز ليگ ۽ شهباز شريف ڪجهه هنڌن تي مصلحت پسنديءَ جو مظاهرو ڪيو، پر صوبي اندر مذهبي سياسي رنگ پنهنجي جاءِ تي برقرار رهيو. پر اهو مذهبي رنگ نواز ليگ خلاف ووٽ ۾ تبديل نه ٿي سگهيو. اها مختلف ڳالهه لڳي ٿي، ورنه هن کان اڳ اهو حساب لڳايو پئي ويو ته پهرين ڏينهن کان نواز ليگ جي مذهبي ووٽ جو وڏو سهارو رهيو آهي. ان کان پري ٿيڻ يا ان جو نواز ليگ کان پري ٿيڻ جو مطلب نواز ليگ جي شڪست سمجهي پئي وئي. جيتوڻيڪ هن تڪ اندر مذهبي رنگ واري ووٽ توڙي صوبي اندر ان رنگ جي ووٽ ۾ تبديل نه ٿيڻ بابت ڪجهه وڌيڪ تحقيق جي ضرورت آهي، پر هڪ حد تائين اها ڳالهه سامهون اچي چڪي آهي. هڪ خيال اهو به ڏيکاريو پيو وڃي ته پرڏيهه ۾ رهندڙ پاڪستانين کي ووٽ جو حق ڏيارڻ لاءِ ڪوششون به ان لاءِ ڪيون پيون وڃن، جو اهو ووٽ نواز ليگ جي خلاف گهڻو استعمال ٿيندو.

هن وقت تائين نواز شريف ۽ سندس پارٽي خلاف کنيل قدم ۽ عدالتي فيصلا نواز شريف جي مقبوليت گهٽائي نه سگهيا آهن. ماڳهين ان ۾ اضافي جو ڪارڻ بڻيل آهن. جيڪڏهن باقي عدالتن ۾ هلندڙ معاملا به نواز شريف جي خلاف بيهن ٿا، تڏهن به سوال اهو ٿو بيهي ته ان جو عوام ۽ ووٽرن تي ڪهڙو اٿر پوندو؟ نواز شريف ۽ غيرجانبدار تجزيه نگارن جو لڳاتار اهو چوڻ آهي ته نواز شريف خلاف هلندڙ معاملن جو تعلق سياست سان آهي. ان ڪري جيڪڏهن اهي عوامي مقبوليت يا عوامي راءِ جي خلاف اچن ٿا ته پوءِ سمورين ڌرين کي نواز ليگ جي وڌيڪ مقبوليت ڏسڻ لاءِ تيار رهڻ گهرجي.

نواز شريف ۽ سندس پارٽي جي حڪومت جي حوالي سان هڪ ٻيو واقعو اهو سامهون آيو آهي ته اسلام آباد هاءِ ڪورٽ چيو آهي ته راجا ظفرالحق ڪميٽي جي رپورٽ عدالت ۾ پيش نه ڪئي وئي ته وزيراعظم شاهد خاقان عباسي ۽ ٽن وزيرن کي توهين عدالت جا نوٽيس جاري ڪيا ويندا. ختم نبوت جي قسم نامي ۾ ترميم بابت ڪجهه مذهبي جماعتن گذريل سال نومبر ۾ فيض آباد چوڪ تي ڌرڻو هنيو هو، جيڪو وزير قانون زاهد حامد جي استعيفا تي ختم ٿيو. اسلام آباد هاءِ ڪورٽ جي جج جو چوڻ آهي ته هي حساس مذهبي معاملو آهي ان کي لنوائي يا ان تي ماٺ ڪري نٿو ويهي سگهجي. جيڪڏهن توهين عدالت جا اهڙا نوٽِس جاري ٿيا يا اڳتي ڪارروائي هلي ته نواز ليگ جي ٽن وزيرن سان گڏو گڏ پارٽي جا ٻه اهم ماڻهو ان جي زد ۾ ايندا. اهي ٻئي ڄڻا هن وقت پارٽي اندر ٿيندڙ سياست ۾ نواز شريف سان گڏ بيٺا آهن. جڏهن ته انهن مان هڪ ڄڻو شاهد خاقان عباسي نواز شريف جي عهدي ڇڏڻ بعد وزيراعظم آهي. هونئن پارٽي جي اڳواڻي توڙي وزيراعظم لاءِ شهباز شريف کي ئي مضبوط اميدوار سمجهيو ٿي ويو، جيڪو پنجاب به سنڀالي ويٺو آهي. ساڳي وقت نواز شريف جو ڀاءُ به آهي. ايئن خانداني سياست ڇانيل پئي رهي، پر مريم نواز جي سياسي ميدان ۾ وڌيڪ سرگرم ٿيڻ ۽ نواز شريف طرفان شهباز شريف واري مصلحت پسندي يا ”سڀني سان ٺهي هلو- ڏکيو وقت ڪڍو“ جي سياست ڪرڻ بدران ٽڪراءَ واري سياست اختيار ڪئي وئي. ايئن نواز ليگ جي سياست ۾ هڪ ٻيو وڪڙ اچي ويو. هن وقت صورتحال اها آهي، جو نواز شريف کي سزا اچڻ يا ڊگهي عرصي جي نااهلي وارو فيصلو اچڻ جي صورت ۾ شاهد خاقان عباسي وزيراعظم ۽ راجا ظفر الحق نواز ليگ جو صدر ٿيندي نظر اچي ٿو. ايئن ڄڻ شهباز شريف جي سامهون ٻنهي مکيه عهدن لاءِ اهي ماڻهو آڏا آهن ۽ مضبوط اميدوار طور آهن، جن کي نواز شريف جو اعتماد حاصل آهي ۽ سندس ئي مٿن هٿ آهي. ڏسجي ته عدالتن ۾ پيل معاملا ڪيئن ٿا اڪلائجن ۽ اهي پارٽي اندر پيل هن وڪڙ تي ڪيئن ٿا اثرانداز ٿين. آخر ۾ اها ڳالهه ضرور ذهن ۾ رکڻ جي آهي ته لوڌران واري ضمني چونڊ جي نتيجن کي جو ٽوڙ ڪڍڻ لاءِ واسطيدار ڌريون ضرور ڪا رٿابندي ڪنديون، جيڪڏهن انهن کي پنجاب ۾ نواز شريف جي سياسي سرسي روڪڻي آهي.

نوازشريف کي سياسي ميدان مان نيڪاليءَ کان بچائڻ لاءِ ٿيل قانونسازي

خميس 05 آڪٽوبر 2017ع

           ملڪ ۾ سياسي بحران ڏينهون ڏينهن وڌيڪ چڙهندو ۽ گهرو ٿيندو پيو وڃي. اڳوڻي وزيراعظم کي عدالت چونڊيل عوامي عهدو رکڻ لاءِ نااهل قرار ڏنو ته نواز ليگ پارليامينٽ مان پوليٽيڪل پارٽيز ايڪٽ ۾ ترميم ڪري ورتي، جنهن موجب نااهل قرار ڏنل ماڻهو ڪنهن سياسي پارٽي جو عهدو رکي سگهي ٿو. ان ترميم بعد نواز شريف پاڻ کي پارٽيءَ جو ٻيهر صدر چونڊائي پارٽي توڙي حڪومت تي پنهنجي گرفت مضبوط ڪري ورتي. نتيجي ۾ جيڪڏهن هو پاڻ وزيراعظم کڻي ناهي، پر وزيراعظم ۽ حڪومت تي سندس اختيار ڄڻ ايترو ئي هلي ٿو، جيترو اهو عهدو وٽس هو. اهو درست آهي ته سياسي پارٽين جي ايڪٽ ۾ جنرل مشرف ترميم آندي هئي، جنهن جو مقصد بينظير ڀٽو ۽ نواز شريف کي وزيراعظم جي عهدي تي اچڻ کان روڪڻ هو. ان جي رستا روڪ لاءِ بينظير ڀٽو پيپلز پارٽي ۾ هڪ وڌيڪ ”پي“ وجهي ان کي پارليامينٽرين ڪري ڇڏيو. پي پي پي پارليامينٽرين جو صدر جيتوڻيڪ مخدوم امين فهيم هو، پر عملي طرح سان اتي محترمه جي ئي هلندي هئي. مشرف جي آندل اها ترميم ٻن فردن جي اقتدار ۾ رستا روڪ لاءِ هئي. ساڳي ترميم ختم به ساڳي مقصد لاءِ ڪئي وئي آهي ته ڪنهن فرد يعني نواز شريف لاءِ رستو کولڻ واسطي ڪئي وئي آهي. اصولي طور تي مشرف جي وڃڻ کان پوءِ پيپلز پارٽي ۽ نواز ليگ کي گڏجي ”مشرف جي سموري باقيات“ کي ختم ڪرڻ گهربو هو پر انهن ائين نه ڪيو. نتيجي ۾ جتي آئين، قانون ۽ نظام کي جهڙيءَ طرح ضياءَ جون باقيات اڃا تائين چنبڙيل آهن، اهڙي طرح مشرف جون باقيات به چنبڙيل آهن جيڪي ڪيڏي مهل به ڪر کڻن ٿيون ۽ ملڪ جي جمهوري نظام ۽ مجموعي سويلين سرشتي کي ڏنگي وجهن ٿيون.

سياسي پارٽيون ۽ چونڊيل پارليامينٽ جڏهن ملڪ کي درپيش بحران جو حل نه ڪڍي سگهيون ته اهو معاملو هڪ ٽئين ۽ چوٿين اداري وٽ هليو ويو. اهو ئي سبب آهي جو اڄ ڪلهه نواز شريف، عمران خان ۽ وزير خزانه اسحاق ڊار جا ڪيس عدالتن ۾ پهتل آهن. ڪنهن تي ڪرپشن جو الزام آهي ته ڪنهن تي مني لاڊرنگ جو ته وري ڪنهن تي ”اهو مال ڪٿان آيو“ جو الزام آهي. بهرحال هاڻي جيڪو ڪجهه آهي، سو عدالت کي ئي ڪرڻو آهي.

اصل ۾ ملڪ جي سياسي پارٽين ۾ جمهوري ڪلچر موجود ئي ناهي. نتيجي ۾ اهي پارٽيون خاندان جي جاگير يا خاندان جي بادشاهت طور بڻجي ويون آهن. محترمه جي شهادت کانپوءِ آصف علي زرداري کي پارٽي جي سربراهي ورثي ۾ ملي، اهو ورثو اڳتي هلي بلاول ڀٽو زرداري جي حصي ۾ آيو. نواز شريف کي جڏهن نااهل قرار ڏنو ويو ته شهباز شريف جو نالو وزيراعظم توڙي پارٽي سربراهه بنائڻ لاءِ سامهون آيو. ڪن سياسي مصلحتن ۽ خود شريف خاندان جي اندروني اختلافن سبب شهباز شريف کي پارٽي ۾ فيصلي ڪرڻ جي باوجود پارٽي جو سربراهه نه بڻايو ويو. ان کانپوءِ مريم نواز جو نالو آيو ۽ هن هڪ حد تائين ميان صاحب جي پرڏيهه هجڻ دوران عمل به اهڙي انداز سان ڪيو.

عمران خان لاءِ مسئلو آهي، جو سندس خاندان ۾ اهڙو ماڻهو ناهي جيڪو سياسي وارث بڻجي سگهي. پر عمران خان اڃا تائين پنهنجي ۽ پارٽي جي اقتدار جي ايوانن ۾ پڪي پختي جاءِ ٺاهي نه سگهيو آهي.

ان بابت ٻه رايا نه آهن ته ملڪ جي سموري مسئلن جو حل جمهوريت ۾ آهي. جمهوريت جو مطلب رڳو ووٽ ڏيڻ ۽ ووٽ وٺڻ نه، پر سويلين بالادستي آهي. سويلين بالادستي تڏهن ٿي سگهندي جڏهن پارليامينٽ جي بالادستي هوندي. پارليامينٽ ۽ ان جي اهميت کي مڃيو ويندو. ان وٽان اهڙا فيصلا ڪرايا ويندا. ان سان ڪم نه هلندو ته وزيراعظم جو اسيمبلي ۾ اچڻ عيد جي چنڊ وانگر هجي، وزير غائب هجن، اڪثر اسيمبلي ۾ سرڪاري ميمبرن جي حاضري نه هجڻ سبب ڪورم پورو نه هجي. اپوزيشن پنهنجو ڪردار نه ڪري سگهي. جهڙي جمهوريت ۾ پارليامينٽ جي بالادستي ضروري آهي، اتي حڪومت جي کاتي ۾ وري اها ڳالهه به اچي ٿي ته اها ان کي يقيني بڻائي ته قانون جي حڪمراني هجي. جيڪڏهن پارليامينٽ جي بالادستي نه هوندي، قانون جي حڪمراني نه هوندي ته جمهوريت هلي نه سگهندي. اهڙي صورت ۾ رڳو هڪ نه، پر رياست جا ٻه ادارا يعني حڪومت ۽ قانون ساز اسيمبلي، هڪ ئي وقت عملي طرح سان معطل ٿي ويندا آهن يا پنهنجو ڪم ڪرڻ ڇڏي ڏيندا آهن، انهن جي معطل ٿيڻ ڪري هڪ وڏو خال پيدا ٿي پوندو، نتيجي ۾ اهو خال ڪو ٽيون يا چوٿون ادارو اچي ڀريندو آهي. پوءِ ان سڄي صورتحال کي سمجهڻ ۽ مسئلي جو بڻ بڻياد هٿ ڪرڻ بدران سڀ اهو چوڻ لڳندا آهن ته ادارن جو ٽڪراءُ ٿي رهيو آهي. ڳالهه سنئين سڌي آهي ته ٻن مکيه رياست جي ادارن پنهنجو ڪم ڇو ڇڏيو؟ ساڳئي وقت اهو به سوال آهي ته اهي ادارن جن کي ٽيون ۽ چوٿون ادارو چئون ٿا، انهن ٻين ادارن جي سرحدن ۾ حد دخلي ڇو ڪئي؟

سنئين سڌي ڳالهه آهي ته سياسي پارٽيون جيتريون جمهوري هونديون، جمهوريت اوتري ئي اثرائتي هوندي. نواز شريف جي بقول ته عدالت جو فيصلو هڪ طرف آهي ته وري عوام جو فيصلو ٻئي طرف لڳي ٿو. پر ان سڄي عوام جي معاملي کي ڪو فريم ورڪ، ڪو ڍانچو جيستائين نٿو ڏنو وڃي، تيستائين ان کي انهن ادارن جي آڏو ٺوس شڪل ۾ نٿو بيهاري سگهجي. هن وقت وفاقي حڪومت ان ڪوشش ۾ آهي ته لاٿل وزيراعظم کي سياسي طور تي بحال ڪري. اهڙين مصروفيتن جي نتيجي ۾ ملڪ جي ترقي جا پلان، مختلف فيصلا، ايتري قدر جو روزمرهه جو حڪومتي ڪاروهنوار به متاثر ٿيل آهي. وفاقي حڪومت پاڻ تي ڄڻ ايمرجنسي لاڳو ڪري ڇڏي آهي.

ملڪ کي تازي بحران هڪ ڀيرو ٻيهر اوڀر پاڪستان جو واقعو ياد ڏياري ڇڏيو آهي. اها يادگيري اڳوڻي وزيراعظم ۽ پنجاب ۾ پنهنجو سياسي بيس رکندڙ ۽ سندس پارٽي جي مک اڳواڻ جي واتان ٿي رهي آهي. اها سٺي ڳالهه آهي ته پنجاب جي سياسي قيادت کي گهٽ ۾ گهٽ اهو احساس ته ٿيو. پر اهو چوڻ ۽ اقتدار جي هن ڇڪتاڻ ۾ پنهنجو پاسو ڳرو ڪرڻ لاءِ ڳرو بيان ڏيڻ سان ڪم نه هلندو. بلڪه ان جو عملي اظهار به ڪرڻو پوندو. 2013ع کان پوءِ شروع ٿيل سياسي جهيڙو، جيڪو هاڻي سياسي گهوٽالي جو شڪل اختيار ڪري ويو آهي، تنهن ۾ صوبن کان ڪنهن پڇيو ئي ڪونهي. نه نواز شريف، نه عمران خان ۽ نه وري ڪنهن سگهاري ڌر. آخر سنڌ، بلوچستان ۽ خيبر پختونخوا به هن ملڪ جي سرحدن ۾ واقع آهن، اتي به عوام رهي ٿو.

ملڪ ۾ جمهوريت، آئين، پارليامينٽ ۽ سويلين بالادستي لاءِ جدوجهد ڪٿي پئي ٿئي، ان بابت انهن صوبن جي عوام کي اعتماد ۾ ڇو نٿو ورتو وڃي؟ جيڪڏهن سياست ۽ اقتدار بابت فيصلي سازي ۾ انهن صوبن کي ٻاهر رکيو وڃي ٿو ته جهيڙيندڙ ڌريون کڻي پنهنجي پاڻ لاءِ ان ۾ سهوليت سمجهنديون هجن ۽ اتي جي فيصلي کي ملڪ تي لاڳو ڪري وٺن، پر اهڙي فيصلي جا ڊگهي پنڌ ۾ ڪي سٺا نتيجا نه نڪرندا. ساڳئي وقت اهو به ته سويلين بالادستي ۽ اڻ چونڊيل ادارن جي مداخلت واري معاملي ۾ اهي صوبا به ڌر آهن. انڪري اهو فيصلو رڳو اسلام آباد، روالپنڊي، اتي جي شاهراهه يا لاهور جي جي ٽي روڊ تي نه ٿيڻ گهُرجي. اهو رستو ان کان اڳتي به وڃي. رستي ۾ ملتان، سکر، حيدرآباد ۽ ڪراچي به آهن ۽ وري اولهه طرف ڪوئيٽا ۽ اتر ۾ پشاور به آهن، آخر انهن کان به پڇو ته توهان جي رضا ڇا آهي؟

خميس 05 آڪٽوبر 2017ع