ڳالهين جو رائونڊ طالبان جي حق ۾ ويو آهي؟ 03 مارچ 2014ع

ڳالهين جو رائونڊ طالبان جي حق ۾ ويو آهي؟

سهيل سانگي

سومر 03 مارچ 2014ع

قوم کي اها خوشخبري ٻڌائي وئي آهي ته، طالبان هڪ مهيني لاءِ جنگبنديءَ جو اعلان ڪري ڇڏيو آهي. ان ڪم جي وزير داخلا چوڌري نثار علي خان کي پڳ ٻڌائي پئي وڃي ته، هن جي ڪوشش سان ئي اهو سڀ ڪجهه ممڪن ٿي سگهيو. طالبان جي هن اعلان بعد هاڻي معاملا کُلي رهيا آهن ته، اهو سڀ ڪجهه ڪيئن ٿيو؟ چوڌري نثار علي خان مخفي طور ڳالهين جو سلسلو جاري رکيو. ان ڏس ۾ هو حڪومتي توڙي طالبان جي مذاڪراتي ٽيم سان ڳالهائيندو رهيو. ميڊيا ۾ هاڻي اهي به خبرون آيون آهن ته، مذاڪراتي عمل جي معطلي جي باوجود مذاڪراتي ٽيم پاڻ ۾ ملاقات ڪندي رهي. ان جو مطلب اهو ٿيو ته، دراصل مذاڪرات معطل ٿيا ئي ڪونه هئا، اهي رسمي طور تي معطل ٿيا هئا، جڏهن ته غير رسمي يا غير سرڪاري طور تي اڳي جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ سرگرميءَ سان هلي رهيا هئا. بلڪه ان ڏس ۾ ڪجهه وڌيڪ ٽياڪڙين کي به آندو ويو هو. اهو به چيو پيو وڃي ته، ڪجهه علمائن ذريعي ڳالهيون ۽ پيغام رسائي ٿيندي رهي. انهن سڀني اطلاعن کي جيڪڏهن ميڙي جائزو وٺجي ٿو ته، پتو پوي ٿو ته، دراصل حڪومت جي سڌو سنئون ڳالهين ۾ اچڻ سان معاملو نبريو آهي ۽ اها ئي طالبان جي خواهش هئي. ٻين لفظن ۾ اهو ته حڪومتي ڪميٽيءَ تي طالبان اعتبار نه ڪيو ۽ ان جي بدران چوڌري نثار علي ڳالهيون هلايون. چوڌري نثار علي جي هن رول تي مولانا فضل الرحمان اعتراض واريو آهي. اخباري اطلاع آهن ته، وزير داخلا هلندڙ هفتي دوران آرمي چيف سان به ٽي ملاقاتون ڪيون ۽ کيس ڳالهين جي پيش رفت کان آگاهه ڪندو رهيو. يا ائين کڻي چئجي ته، هو عسڪري ڌر کي آپريشن کان پاسو ڪرڻ يا ملتوي ڪرڻ لاءِ قائل ڪندو رهيو. جيڪڏهن پوئتي ورائي ان نقطي تي ڏسجي ٿو ته، جتان ڳالهيون ٽُٽيون هيون ته پتو پوي ٿو ته، طالبان جي قبضي ۾ آيل 23 ايف سي اهلڪارن جي قتل بعد حڪومت ڳالهيون معطل ڪرڻ جو اعلان ڪيو ۽ عسڪري ڌر اتر وزيرستان ۾ ڪارروايون شروع ڪيون. انهن ڪاررواين جي نتيجي ۾ ڪجهه شدت پسند مارجي ويا. هفتي کن تائين اهو سلسلو جاري رهيو، انهن ڪاررواين ويڙهاڪ لڏي کي سوڙهو ڪري وڌو ۽ اتان ڳالهيون ڪرڻ لاءِ اشارا اچڻ لڳا، انهن اشارن کي طالبان جي حامي سويلين ڌرين جهٽي ورتو، پوءِ علماءِ، ٽياڪڙ، توڙي مذاڪراتي ڪميٽين جا ميمبر به وچ ۾ اچي ويا. وزير اعظم جنهن سيپٽمبر ۾ ئي قوم کي خطاب مهل چيو هو ته، هو ڪنهن ڪارروائي ڪرڻ جي بدران ڳالهين ذريعي دهشتگرديءَ جو خاتمو آڻيندو، ان جي موقف ۾ به ڳالهين وارا آپشن اچڻ شروع ٿي ويا، ائين طالبان جون سڌيءَ يا اڻ سڌيءَ طرح حامي ڌريون هڪ پيچ تي اچي ويون. هن وقت تائين اخباري خبرن ذريعي حڪومتي ڌر يعني چوڌري نثار علي جي مولانا سميع الحق ۽ عمران خان سان ملاقات جي تصديق ٿي آهي. جڏهن ته طالبان جي مذاڪراتي ٽيم سان سندس لڳاتار رابطو پڻ جاري رهيو. فوج جي انهيءَ ڪارروائيءَ جا ٻه ٽي نتيجا نڪتا. هڪ اهو ته، طالبان يڪطرفي جنگ بنديءَ جو اعلان ڪيو ۽ ڳالهين لاءِ تيار ٿيا. ٻيو اهو تاثر به مٽيو ته، فوج ڪارروائي نه ڪندي. يا اهو ته فوج جي اهليت بابت عمران خان جي شوشي ڇڏڻ بعد تاثر بڻيو هو سو به ختم ٿيو. ٽيون اهو ته عسڪري ڌر بنيادي طرح سان ڪارروائي جي حق ۾ ئي هئي پر سياسي قيادت جي ڳالهين واري آپشن کي به اُڪلائڻ چاهيو پئي. سو ائين اُڪلجي ويو ته طالبان ڳالهين ۾ سخت موقف رکيو ۽ پنهنجون ڪارروايون جاري رکيون، سي به وري اهڙيءَ طرح سان جيڪي سڌيءَ طرح عسڪري ڌر کي نشانو پيون بڻائين. جيڪڏهن انهيءَ سڄي پس منظر کي سامهون رکجي ٿو ۽ ان بعد پهرين طالبان جو ڳالهين لاءِ تڪڙو راضي ٿيڻ، ان بعد سندس حامي ڌرين جون سرگرميون، پوءِ چوڌري نثار علي جون اڻ سڌيون ۽ سڌيون ڳالهيون آهن. ان بعد سندس آرمي چيف سان ٽي ملاقاتون آهن. ان جو مطلب اهو ٿيو ته، دراصل عسڪري ڌر کي ڪارروايون روڪڻ لاءِ راضي ڪيو ويو آهي. يعني ائين اهو معاملو ڄڻ طالبان جي حق ۾ وڃي بيٺو آهي، جنهن کي حڪومتي ڌر پنهنجو وڏو ڪارنامو ڪري پيش ڪري رهي آهي ته، طالبان کي جنگ بنديءَ لاءِ راضي ڪري ڄڻ ڪو وڏو کيج کٽيو آهي. لڳي ٿو ته، هڪ دفعو وري ”سُٺا ۽ خراب“ طالبان جي تصور واري حڪمتِ عمليءَ تحت ڪم ڪيو ويو آهي. اهو تاثر ڏنو ويو ته، اصل طاقت اُتر وزيرستان وارا گروپ آهن. ڳالهين هلندي ٻيا ننڍا گروپ ڪارروايون ڪري رهيا هئا. اها ڪا سٺي ڳالهه نه ٿيندي ته، آپريشن به اتر وزيرستان ۾ ڪيو وڃي، جتي ڳالهين لاءِ تيار گروپ رهن ٿا. گذريل اٺن ڏهن سالن جي تجربي ۾ سٺا يا خراب طالبان وارو تصور ناڪام ويو آهي. اهو ضروري آهي ته، ويڙهاڪن جا ڊزن ڏيڍ کن گروپ آهن، جيڪي وقت پوڻ تي هڪ ٻئي جي مدد ڪن ٿا ۽ هڪ ٻئي جي ڪاررواين کي هٿي ڏين ٿا، پر حڪومت جي نئين حڪمتِ عمليءَ جو ابتڙ نتيجو نڪتو آهي، سو اهو ته، ماڳهين اهي سڀ گروپ هاڻي گڏ ٿي ويا آهن. طالبان جي حڪمتِ عملي ۽ علائقي جي صورتحال تي گهري نظر رکندڙ تجزيه نگارن جو چوڻ آهي ته، اصل ۾ طالبان (سڀني گروپن) کي ڪجهه ٽائيم ۽ اسپيس درڪار آهي، جيڪو هو ڳالهين دوران توڙي آپريشن يا ٻي ڪنهن ڪارروائيءَ کي ملتوي ڪرڻ جي ذريعي حاصل ڪرڻ گهرن ٿا. جيئن مٿي ذڪر ڪري آيا آهيون ته، حڪومت ۽ طالبان جي وچ ۾ سڌن رابطن (ان سان گڏوگڏ انهن جي جنگ بنديءَ جي اعلان) بعد مذاڪراتي ڪميٽيون بي اثر ۽ Irrelevant ٿي ويون آهن. ان ڪري وفاقي گاديءَ واري شهر ۾ اهي خبرون آهن ته، اهي ڪميٽيون ٽوڙيون وينديون ۽ هاڻي حڪومت ۽ طالبان پاڻ ۾ سِڌيون ڳالهيون ڪندا. انهن سِڌين ڳالهين ڏانهن پهرين قدم طور ان مطالبي کي اُجاريو ۽ اُڀاريو پيو وڃي ته، فوج، حڪومت ۽ تحريڪِ طالبان گڏجي ويهن. يعني ٽي ٽي پي جي حيثيت کي برابريءَ جي بنياد تي مڃتا ملي. سوال اهو آهي ته، آخر اهو ڇا آهي، جنهن طالبان کي ٻيهر ڳالهين ۽ جنگ بنديءَ لاءِ راضي ڪري ورتو؟ ڇا ڳالهين دوران هنن طرفان پيش ڪيل 15 نقطن جي حوالي سان حڪومت ڪجهه آڇي رهي آهي؟ ان ڏس ۾ حڪومت جي مذاڪراتي ٽيم جي هڪ ميمبر رستم شاهه مهمند، جنهن جو سياسي حوالي سان عمران خان جي پارٽيءَ سان تعلق آهي، ان جو موقف به ڪجهه ٻڌائي ٿو. هو چوي ٿو ته، جنگ بندي حڪومت جي مطالبي تي ڪئي وئي آهي پر ان ۾ دٻاءُ واري عنصر کي به هو مڃي ٿو. هو قيدين جي مٽا سٽا ۽ پرڏيهين کي قومي ڌارا ۾ به شامل ڪرڻ لاءِ زور ڀري ٿو. مبصر چتاءُ ڏين ٿا ته، ان ڳالهه کي به ڏسڻ گهرجي ته، طالبان پنهنجي حيثيت مڃرائي ته نه ورتي آهي، جو فوج ۽ حڪومت ٻئي انهن سان برابريءَ جي بنياد تي ڌر سمجهي ڳالهائين يا وري اهو ته انهن خلاف في الحال آپريشن بند ٿي وڃي ٿو، ته کين گهربل ٽائيم ۽ اسپيس ملي وڃي ٿو، انهيءَ پسمنظر ۾ ائين ٿو لڳي ته، اهو رائونڊ طالبان جي حق ۾ ٿي ويو آهي.