دهشتگرديءَ واري باهه جي گهيري ۾ آيل بلوچستان!

 آچر 14 مئي 2017ع

ڇنڇر ۽ جمع واري ڏينهن تي بلوچستان ۾ دهشتگردي جا ٻه واقعا اهڙي موقعي تي ٿيا آهن، جڏهن وزيراعظم نواز شريف چين جي گادي واري شهر بيجنگ ۾ معاشي توڙي حڪمت عملي واري حوالي سان هڪ اهم ڪانفرنس ۾ شرڪت ڪري رهيو آهي. پهريون واقعو مستونگ ۾ ٿيو، جنهن ۾ 26 ڄڻا مارجي ويا. اهو دراصل سينيٽ جي ڊپٽي چيئرمين ۽ جي يو آءِ (ايف) جي اڳواڻ مولانا عبدالغفور حيدري جي قافلي تي ٿيو هو. هن واقعي جي ذميواري داعش قبولي آهي. ڇنڇر ڏينهن گوادر ۾ روڊ ٺاهيندڙ پورهيتن تي فائرنگ ڪئي وئي، جنهن ۾ 10 ڄڻا مارجي ويا ۽ ڪيترائي زخمي ٿي پيا. ڊان اخبار جي ويب سائيٽ موجب هن واقعي جي ذميواري بلوچ بي ايل اي قبولي آهي.

انهن ٻنهي واقعن جي ذميواري ٻن ڌار ڌار ڌرين قبولي آهي، جن جو پاڻ ۾ ڪو ڳانڍاپو نٿو لڳي، جيڪا ڳالهه ساڳي آهي، سا اها ته بلوچستان ۾ هڪ دفعو وري دهشتگردي ۽ شدت پسندي جون ڪارروايون وڌي ويون آهن. 2014ع کان هيل تائين 44 پورهيت قتل ٿي چڪا آهن. 2017ع جي مئي مهيني ۾ خاران وٽ روڊ ٺاهيندڙ 20 پورهيت ماريا ويا هئا. انهن پورهيتن جو تعلق گهڻي ڀاڱي سنڌ يا وري پنجاب جي ڏاکڻي علائقي سان آهي. جيڪي ٻئي علائقا غربت جي شديد لپيٽ ۾ آهن ۽ پنهنجي زمين تي روزگار نه ملڻ ڪري پري پري ۽ خطري وارن علائقن ۾ مزدوري ڪن ٿا. مزدوري به اها، جيڪا روڊ ٺاهڻ واري آهي. ڪو زمانو هو جڏهن سنڌ ۾ عام تاثر هوندو هو ته روڊ ٺاهڻ جو ڪم پٺاڻن کان سواءِ ٻيو ڪو نٿو ڪري سگهي. پٺاڻ به اهو مستقل ڪم تڏهن ڪندا هئا، جڏهن وٽن روزگار جا وسيلا نه هئا. اڄ سنڌ ۽ پنجاب جي ڏاکڻي علائقي ۾ روزگار جا ذريعا گهٽجي ويا آهن ته اتان جا ماڻهو به سخت ترين مزدوري ڪرڻ لاءِ تيار آهن. سنڌ ۾ روزگار جي وسيلن گهٽجڻ واري بحث کي في الحال پاسيرو رکندي اچون ٿا تازن واقعن جي ڪجهه پس منظر ۽ اثرن تي-

بلوچستان ۾ جنرل مشرف جي زماني کان آپريشن هلندڙ آهي، جنهن لاءِ اسٽيبلشمينٽ جو اهو موقف آهي ته اهو عليحدگي پسندن خلاف آپريشن آهي، جڏهن ته معيشت دان چون ٿا ته بلوچستان گئس، ٽامي ۽ ٻين معدني وسيلن ۾ شاهوڪار سرزمين هجڻ سبب مقامي ماڻهو انهن وسيلن، انهن جي استعمال، پاليسي ۽ اقتدار ۾ وڌيڪ حصو گهرن ٿا. گذريل چند مهينن کان لڳاتار اخبارن ۾ اهي خبرون اچي رهيون هيون ته بلوچ ويڙهاڪ ٽولن جا مکيه اڳواڻ آپريشن ۽ ڪاررواين دوران مارجي ويا آهن، جڏهن ته ڪيترن عليحدگي پسند ٽولن هٿيار ڦٽا ڪري حڪومت جي حمايت جو اعلان ڪيو آهي ۽ صوبي جي ترقي ۾ حڪومت جو هٿ ونڊائڻ جو وچن ڪيو آهي. ايتري سخت حفاظتي اپائن واري صوبي ۾ جتي لڳاتار آپريشن جاري رهيو هجي، اتي اهڙي قسم جا واقعا عام ماڻهو جي سمجهه ۾ نٿا اچن. اهي شدت پسند عليحدگي پسند لڏي جا هجن يا ٻئي ڪنهن مذهبي انتها پسند گروپ جا، انهن کي ڪيئن ايتري وٿي ملي وڃي ٿي، جو ڪارروائي ڪري هليا ٿيا وڃن.

اسان جا ادارا توڙي حڪومت جيتوڻيڪ سرڪاري طور تي اها ئي ڳالهه چوندا رهيا آهن ته پاڪستان ۾ داعش جو ڪو وجود ڪونهي. علامه عبدالغفور حيدريءَ تي حملي وارو واقعو پهريون ناهي، جنهن جي ذميواري داعش قبولي هجي. هن کان اڳ ٻين ڪجهه واقعن جي به اها تنظيم ذميواري قبوليندي رهي آهي. لياقت ميڊيڪل يونيورسٽي ڄامشورو جي شاگردياڻي نورين لغاري جو واقعو ۽ سندس ڏنل بيان به ان سلسلي جي ڪڙي آهي.

دراصل هي خطو، جنهن ۾ پاڪستان واقع آهي، ان ۾ عدم استحڪام وڌي ويو آهي. پاڪستان ۽ ڀارت جي وچ ۾ ڇڪتاڻ تيز ٿي رهي آهي. انهن ناتن ۾ هر پندرهين ويهين ڏينهن ڪا منفي اڳڀرائي ٿيندي رهندي آهي. پاڪستان ۽ افغانستان جي وچ ۾ تاءُ موجود آهي. ان تاءَ جا ڪجهه واقعا جهيڙي جي شڪل ۾ سامهون اچي چڪا آهن. پاڪستان کي اها به شڪايت آهي ته ايران پاڪستان جي معاملن ۾ مداخلت ڪري رهيو آهي ۽ بلوچستان جي عليحدگي پسندن جي حمايت ڪري رهيو آهي. ايران کي ان ڳالهه تي به ناراضگي آهي ته پاڪستان جي اڳوڻي سپهه سالار، سعودي عرب جي اڳواڻي ۾ ٺهيل فوجي اتحاد جي ڪمانڊ سنڀالي آهي. اهو اتحاد سني ملڪن تي ٻڌل آهي. ايران پنهنجي انهيءَ ناراضگيءَ جو اظهار سرڪاري طرح به پاڪستان کي ٻڌائي چڪو آهي. پاڪستان توڙي افغانستان ۾ موجود طالبان کي ٿڌو ڪرڻ لاءِ پاڪستان، چين ۽ روس ڪوششون ورتيون پر انهن ڪوششن ۾ افغانستان ۽ آمريڪا جي عملي شرڪت نه هجڻ ڪري اهي به ڪو رنگ نه ڏيکاري سگهيون. نتيجي ۾ انهن طالبان جا مختلف گروپ ڪي پاڪستان کي ويجها آهن ته ڪي وري افغانستان کي- نتيجي ۾ هڪ پراڪسي جنگ ان معاملي تي به هلندڙ آهي. پاڪستان جي حڪمت عملي ۽ ان جي پرڏيهي پاليسي کان آمريڪا به ڪو گهڻو خوش ناهي.

آمريڪا، ايران ۽ ڀارت چيني اقتصادي راهداري منصوبي مان به خوش ناهن. چين جي ”ون بيلٽ، ون روڊ“ جو منصوبو نئون سلڪ روڊ منصوبو آهي، جيڪو ايشيا، يورپ ۽ آفريڪا کي روڊ رستي ملائي ڇڏيندو. ائين نيون معاشي حقيقتون پيدا ٿينديون، جيڪي اڳتي هلي نين سماجي ۽ سياسي حقيقتن کي جنم ڏينديون. بيجنگ ۾ وزيراعظم تازو چين سان جن معاشي منصوبن جي ٺاهن تي صحيحيون ڪيون آهن، جن ۾ سلڪ روڊ ۽ ان سان لاڳاپيل منصوبا، پاڪستان ريلويز ۾ سڌارو، پنجاب جي شهر حويليان ۾ ڊراءِ پورٽ ٺاهڻ (جيڪو گوادر پورٽ کي ڳنڍيندو) گوادر گرم پاڻي واري بندرگاهه ۾ مالي ۽ فني مهارت ڏيڻ ۽ اڀرندي سمنڊ جو ايڪسپريس وي شامل آهن.

بيجنگ ۾ خطي جي ترقي ۽ تبديلي جي حوالي سان ٿيندڙ ڪانفرنس جو اهم پهلو اهو به آهي ته سواءِ اٽلي جي، ٻئي ڪنهن به اولهه جي ملڪ شرڪت نه ڪئي آهي.

جيئن جيئن چيني اقتصادي راهداري ۽ سلڪ روڊ وارو منصوبو اڳتي وڌي ٿو ته ڪو نه ڪو واقعو اهو ٻڌائي ٿو ته اهو روڊ ايڏو ڪو سولو ناهي. ان ۾ ڪيئي کڏون کوٻا آهن. جيئن ته سڄي منصوبي جو مرڪزي نقطو گوادر جي ڪري بلوچستان آهي، ان ڪري اتي پيش ايندڙ اهڙو واقعو ڪو سٺو پيغام نٿو ڏي. چيني اقتصادي راهداري هجي يا ڪو ٻيو منصوبو، اهي سڀ معاملا خطي جي صورتحال سان واڳيل آهن. پاڪستان کي گهرجي ته هو پنهنجي ترقي لاءِ خطي ۾ پنهنجو ڪردار وڌائڻ لاءِ پنهنجي حڪمت عملي پنهنجي پرڏيهي پاليسي تي هڪ ڀيرو ٻيهر نظر وجهي، ان لاءِ خطي جي موجوده صورتحال ۽ ايندڙ وقت جي صورتحال کي به سامهون رکي.

Balochistan in grip of terrorism