ڇا پنجاب جيان سنڌ ۾ به عمران خان متبادل بنجي سگهندو؟

آچر 17 سيپٽمبر 2017ع

هن ڀيري پوري ترتيب سان دهشتگردي جي لهر آئي آهي، جنهن سڄي ملڪ جي انتظاميه توڙي ساڃهه وندن کي لوڏي ڇڏيو آهي. پهرين ٻه واقعا ڪراچي ۾ ٿيا. ان بعد ڪوئيٽا ۾، پوءِ وري ڦيري سان لاهور ۽ پشاور ۾ به ٿيا. هڪ واقعو قبائلي علائقي مهمند ايجنسي ۾ ٿيو. اهي سمورا هنڌ حڪومت ۽ انهن جي ادارن ۽ اختيار جو مرڪز آهن. يعني اهي انتظامي ۽ سياسي اختيار تي حملا هئا. سيوهڻ ۾ قلندر لعل شهباز جي درگاهه ۾ ٿيل ڌماڪو روحاني اختيار تي حملو سمجهيو پيو وڃي. ملڪ جي چند وڏن صوفين جي درگاهن مان هيءُ به هڪ اهم درگاهه آهي، جتي سال ۾ هڪ ڀيرو ئي نه، پر هر هفتي ۽ هر روز هزارين ماڻهو اچي گڏ ٿين ٿا. اهي ماڻهو رنگ، نسل، مذهب، علائقي يا ڪنهن فرقي جي فرق بنا هوندا آهن. گهڻي ڀاڱي اهڙن ماڻهن کي حالتن، اسان جي انتظامي، سياسي، معاشي ۽ فڪري نظام ۽ خود زندگي ايترو ٿڪائي ڇڏيو هوندو آهي، جو اهي آخري آٿت طور قلندر يا ڪنهن اهڙي ٻئي وڏي صوفي جي درگاهه جي اڱڻ تي اچي بيهندا آهن، ۽ پنهنجا ڏک سور، تڪليفون ۽ هيڻايون سندس آڏو بيان ڪندا آهن. ان ذريعي کين اها آٿت ملندي آهي ته قلندر جي وسيلي کين درپيش آيل سموريون ڏکيائون ۽ اهنج دور ٿي ويندا. ائين هو پنهنجي پاڻ کي ٿوري ئي سهي، پر ڪجهه فرحت محسوس ڪندي، زنده رهڻ لاءِ ٻيهر جنگ ۾ جنبي ويندا آهن. صوفي ازم جي ڪا به طئي ٿيل هڪ يا ٻه وصفون ناهن. ننڍي کنڊ ۾ ۽ ان جي مختلف علائقن ۾ ان جا ڪيئي رنگ، روپ ۽ لهجا ملن ٿا. وڏي ڳالهه ته صوفي ازم ننڍي کنڊ ۾ موجود سمورن ذهنن ۾ ڪنهن نه ڪنهن شڪل ۾ موجود آهي. بنهه ائين ناهي ته اهو ڪو ڪنهن هڪ مذهب ۾ هجي. اهو به صحيح آهي ته سورهين صدي کان وٺي ايندڙ اٽڪل ٽن صدين تائين صوفي ازم موثر نظريي طور موجود رهيو، جنهن ۾ پنجاب جي ڀڳتي تحريڪ ۽ سنڌ ۾ شاهه عنايت شهيد جي ”جو کيڙي، سو کائي“ جي تحريڪ ۾ ڀرپور مزاحمت به ملي ٿي. ان بعد اهڙين تحريڪن جا ڀٽائي ۽ بلهي شاهه راڳي بڻجي اڳيان اچن ٿا ۽ ٻيا انيڪ سماجي، سياسي توڙي فڪري اظهار ملن ٿا. اهي سڀ اظهار وحدت کي مڃيندي، ڪثرت ۾ ويساهه رکندڙ، سهپ ۽ رواداري کي جلا بخشيندڙ ٿين ٿا. اهو سڀ ڪجهه هن سڄي خطي جي فڪري ارتقا جو مرحلو هو، جنهن ۾ جاگرافي، مقامي، سياسي توڙي معاشي حالتون ۽ ٻاهريان اثر لازمي طور تي اثرانداز ٿي رهيا هئا، بلڪل ائين جيئن سڄي دنيا ۾ مختلف نظرين تي اهي شيون اثرانداز ٿين ٿيون. سنڌ توڙي ننڍي کنڊ ۾ اڄ جڏهن سڀ ڪجهه تبديل ٿي ويو آهي، حاوي ۽ وڏا وڏا نظريا ۽ فڪر تبديل ٿي ويا آهن، انهن مان ڪيترن ذريعن ۽ فڪرن جي عمليت يا انهن کي عمل ۾ آڻڻ به ممڪن نه رهيو آهي. انهن سمورين تبديلين ۽ نظرين جي عمليت کي هڪ مضمون ۽ سهيڙڻ ڏکيو ڪم آهي. خود صوفي ازم، جيڪو بنا ڪنهن مذهبي فرق جي (يعني سڀني مذهبن ۾ موجود هو) مختلف رنگن ۽ لهجن ۾ رهيو، سو اڄ جي دور ۾ قابلِ عمل نظريو شايد نه رهيو هجي. اهو ضروري آهي ته اهو ماڻهن جي زندگي ۾ سمايل آهي. اهو ڄڻ روز مره جي زندگي جو اهم حصو آهي، جيڪو سمورين فڪري توڙي حڪومتي، سياسي ۽ جاگرافيائي تبديلين جي باوجود برقرار رهيو، ان تي هيءُ حملو آهي. هفتي کن اندر ملڪ جي مختلف هنڌن تي ٿيل حملن جو مقصد ڇا هو؟ اهو ڪم جاچ ڪندڙ ۽ حڪومتي ادارن جي وڌيڪ ذميواري آهي. اسان هتي اهو ٻڌائي سگهون ٿا ته انهن حملن جا اثر ڪهڙا پوندا ۽ نتيجا ڪهڙا نڪرندا؟ پهرين ڳالهه اها ته رياستي ادارن جي دعويٰ هئي ته دهشتگردن ۽ انتهاپسندن جي چيلهه چٻي ڪئي وئي آهي. ان دعويٰ جي ابتڙ نظر اهو ٿو اچي ته اهي جتي چاهين، جڏهن چاهين اهو ڪري سگهن ٿا. يعني انتظامي حوالي سان رياست کين روڪي يا ناڪام نه پئي بڻائي سگهي. جيئن واقعي کان فورن پوءِ افغانستان جي سفارتڪار کي جي ايڇ ڪيو ۾ گهرائي 78 ماڻهو سندن حوالي ڪرڻ جو مطالبو ڪيو ويو. ان مان لڳي ٿو ته سرڪار کي پڪ آهي ته اهي حملا ڪنهن ڪرايا. هن کان اڳ شڪارپور ۽ شاهه نوراني جي درگاهه تي ٿيل حملن جي جاچ هجي، يا صفورا ڳوٺ واري سانحي جي تحقيقات، انهن جي ذريعي کوڙ ساري معلومات رياستي ادارن ۽ حڪومت وٽ موجود آهي، جنهن مان پتو پئي ٿو ته ڪهڙا ڪهڙا گروپ، ڪهڙي طريقي سان ۽ ڪهڙن مقصدن لاءِ اهڙا واقعا ڪرائي رهيا آهن. ايتري قدر جو ميڊيا ۾ انهن گروپن جي چرپر جا روٽ به شايع ٿي چڪا آهن. ايتري سڄي ڄاڻ جي باوجود اهڙيون ڪارروايون نه روڪجي رهيون آهن ۽ نه وري انهن کي ناڪام بڻايو پيو وڃي. هتي اهو ذهن ۾ رکڻ ضروري آهي ته اسين پنهنجي پاليسين ۽ عمل ۾ اهڙا رهون، جو ٻئي ڪنهن کي اسان جي معاملن ۾ هٿ وجهڻ جي ضرورت ۽ جرئت نه ٿئي. بلوچستان ۽ ان جو گاديءَ وارو شهر ڪوئيٽا ڪيترن ڏهاڪن کان حساس رهيو آهي. اتي به جيڪڏهن اهڙا واقعا ٿيندا رهن. لاهور هر حال ۾ حڪمرانن جو شهر رهيو آهي، ان جي اسيمبلي آڏو ۽ مکيه مال روڊ تي ڌماڪو ٿئي. ساڳي طرح هڪ ٻئي صوبي جي گادي واري شهر پشاور ۾ عدالتي وين تي حملو ٿئي ته هيءُ هڪ وڏو پيغام آهي. ان مان ڄڻ ته دهشتگرد چون ٿا ته ”اسين زنده آهيون، چيلهه چٻي نه ٿي آهي.“ ممڪن آهي ته ملڪ جي مکيه سيڪيورٽي اداري جي سربراهه جي تبديلي بعد اهو تاثر جڙيو هجي ته ”نئون جنرل ايترو سخت نه آهي“ پر هي فيصلو ته هن رياستي اداري ۽ خود حڪومت ۽ سياسي جماعتن جو هو، جن آرمي اسڪول پشاور واري سانحي بعد ويهه نڪاتي نيشنل ايڪشن پلان جوڙيو هو. ماهرن جو چوڻ آهي ته هن پلان جي هڪ وڏي حصي تي عمل نه ٿي سگهيو آهي. اهو ٿي سگهي ٿو، جيئن شڪ ڏيکاريو پيو وڃي ته افغانستان جي هڪ شدت پسند گروپ تازيون ڪارروايون ڪيون هجن، پر ايڏي وڏي پيماني تي ڪارروايون ملڪ اندر موجود سهولتڪارن کانسواءِ ممڪن ناهن. رياستي ادارن ڏکڻ پنجاب کي انتهاپسندن ۽ دهشتگردن جي نرسري سڏيو هو، تن ڏينهن ۾ پنجاب جو گهرو وزير به مارجي ويو، پر ڏکڻ پنجاب ۾ موثر آپريشن نه ٿي سگهيو، تڏهن به ڪومبنگ آپريشن جي ڳالهه ٿي ۽ هاڻي وري به اتي ڪومبنگ آپريشن جو اعلان ڪيو ويو آهي. جيڪڏهن سنڌ جي گادي واري شهر ڪراچي ۽ بلوچستان ۾ باقاعده آپريشن ٿي سگهي ٿو ته پنجاب ۾ سموريون شاهديون ۽ نشانيون ملڻ جي باوجود به سختيءَ وارو آپريشن ڇو نٿو ڪيو وڃي؟ هر دفعي سنڌ يا ڪنهن ٻئي هنڌ تي جيڪي واقعا ٿين ٿا ته انهن جي پيرن جا لنگهه ۽ سهولتڪارن جا نشان پنجاب ۾ ضرور ملن ٿا. فوجي عدالتن جو مدو تازو ختم ٿيڻ بعد انهن جي ٻيهر جوڙجڪ جي ڳالهه ٿي رهي آهي، پر ان کان اڳ ان سان گڏوگڏ نيشنل ايڪشن پلان جا باقي رهيل نقطا به ٻيهر تازا ٿي ويا آهن. جن کي عمل ۾ آڻڻ ۽ اڪلائڻ لازمي ٿي پيو آهي. اها ڳالهه اهم آهي ته نيشنل ايڪشن پلان جي انهن نقطن تي ٻن سال تائين پوري طرح عمل ڇو نه ڪيو ويو؟ حالانڪ تڏهن اهڙو انتظامي توڙي سياسي ماحول به هو، هاڻي جڏهن چونڊن ۾ ڄڻ ته هڪ سال وڃي بچيو آهي، اهڙي موقعي تي نيشنل ايڪشن پلان جا باقي نقطا ۽ سختيءَ سان آپريشن ڪرڻ واري ڳالهه ڪيتري قدر نڀائي سگهبي؟ هي وڏو سوال آهي. جيڪڏهن عمل نٿو ڪيو وڃي ته اهڙن واقعن جو اڻ کٽ سلسلو شروع ٿي سگهي ٿو. واڌو اهو ته هڪ دفعو وري اهڙي صورتحال پيدا ٿي سگهي ٿي، جنهن ۾ ڪن خاص پارٽين کي ئي چونڊي مهم هلائڻ جو موقعو ملي ۽ ڪن خاص پارٽين کي ڊپ ڏياري ائين ڪرڻ کان روڪيو وڃي. ساڳئي طرح هن وقت اهڙيون ڪارروايون ڪرڻ جا سياسي اثر چونڊن تي به پئجي سگهن ٿا، جنهن ۾ ممڪن آهي ته حڪمران جماعت ڪو رسڪ کڻڻ لاءِ تيار نه هجي، ان ڪري لڳي ٿو ته ڪلين آپريشن جو مناسب موقعو هٿان نڪري ويو آهي. بهرحال حڪومتي رٽ ۽ سياسي ادارن جي ساک سان گڏو گڏ انساني جانيون ۽ انهن جو تحفظ نهايت اهم آهي. ڏسڻو اهو آهي ته رياستي ادارا ۽ حڪومت ان چئلنج کي ڪيئن منهن ڏي ٿي. sohailsangi@yahoo.com

هن ڀيري پوري ترتيب سان دهشتگردي جي لهر آئي آهي، جنهن سڄي ملڪ جي انتظاميه توڙي ساڃهه وندن کي لوڏي ڇڏيو آهي. پهرين ٻه واقعا ڪراچي ۾ ٿيا. ان بعد ڪوئيٽا ۾، پوءِ وري ڦيري سان لاهور ۽ پشاور ۾ به ٿيا. هڪ واقعو قبائلي علائقي مهمند ايجنسي ۾ ٿيو. اهي سمورا هنڌ حڪومت ۽ انهن جي ادارن ۽ اختيار جو مرڪز آهن. يعني اهي انتظامي ۽ سياسي اختيار تي حملا هئا. سيوهڻ ۾ قلندر لعل شهباز جي درگاهه ۾ ٿيل ڌماڪو روحاني اختيار تي حملو سمجهيو پيو وڃي. ملڪ جي چند وڏن صوفين جي درگاهن مان هيءُ به هڪ اهم درگاهه آهي، جتي سال ۾ هڪ ڀيرو ئي نه، پر هر هفتي ۽ هر روز هزارين ماڻهو اچي گڏ ٿين ٿا. اهي ماڻهو رنگ، نسل، مذهب، علائقي يا ڪنهن فرقي جي فرق بنا هوندا آهن. گهڻي ڀاڱي اهڙن ماڻهن کي حالتن، اسان جي انتظامي، سياسي، معاشي ۽ فڪري نظام ۽ خود زندگي ايترو ٿڪائي ڇڏيو هوندو آهي، جو اهي آخري آٿت طور قلندر يا ڪنهن اهڙي ٻئي وڏي صوفي جي درگاهه جي اڱڻ تي اچي بيهندا آهن، ۽ پنهنجا ڏک سور، تڪليفون ۽ هيڻايون سندس آڏو بيان ڪندا آهن. ان ذريعي کين اها آٿت ملندي آهي ته قلندر جي وسيلي کين درپيش آيل سموريون ڏکيائون ۽ اهنج دور ٿي ويندا. ائين هو پنهنجي پاڻ کي ٿوري ئي سهي، پر ڪجهه فرحت محسوس ڪندي، زنده رهڻ لاءِ ٻيهر جنگ ۾ جنبي ويندا آهن.

صوفي ازم جي ڪا به طئي ٿيل هڪ يا ٻه وصفون ناهن. ننڍي کنڊ ۾ ۽ ان جي مختلف علائقن ۾ ان جا ڪيئي رنگ، روپ ۽ لهجا ملن ٿا. وڏي ڳالهه ته صوفي ازم ننڍي کنڊ ۾ موجود سمورن ذهنن ۾ ڪنهن نه ڪنهن شڪل ۾ موجود آهي. بنهه ائين ناهي ته اهو ڪو ڪنهن هڪ مذهب ۾ هجي. اهو به صحيح آهي ته سورهين صدي کان وٺي ايندڙ اٽڪل ٽن صدين تائين صوفي ازم موثر نظريي طور موجود رهيو، جنهن ۾ پنجاب جي ڀڳتي تحريڪ ۽ سنڌ ۾ شاهه عنايت شهيد جي ”جو کيڙي، سو کائي“ جي تحريڪ ۾ ڀرپور مزاحمت به ملي ٿي. ان بعد اهڙين تحريڪن جا ڀٽائي ۽ بلهي شاهه راڳي بڻجي اڳيان اچن ٿا ۽ ٻيا انيڪ سماجي، سياسي توڙي فڪري اظهار ملن ٿا. اهي سڀ اظهار وحدت کي مڃيندي، ڪثرت ۾ ويساهه رکندڙ، سهپ ۽ رواداري کي جلا بخشيندڙ ٿين ٿا. اهو سڀ ڪجهه هن سڄي خطي جي فڪري ارتقا جو مرحلو هو، جنهن ۾ جاگرافي، مقامي، سياسي توڙي معاشي حالتون ۽ ٻاهريان اثر لازمي طور تي اثرانداز ٿي رهيا هئا، بلڪل ائين جيئن سڄي دنيا ۾ مختلف نظرين تي اهي شيون اثرانداز ٿين ٿيون. سنڌ توڙي ننڍي کنڊ ۾ اڄ جڏهن سڀ ڪجهه تبديل ٿي ويو آهي، حاوي ۽ وڏا وڏا نظريا ۽ فڪر تبديل ٿي ويا آهن، انهن مان ڪيترن ذريعن ۽ فڪرن جي عمليت يا انهن کي عمل ۾ آڻڻ به ممڪن نه رهيو آهي. انهن سمورين تبديلين ۽ نظرين جي عمليت کي هڪ مضمون ۽ سهيڙڻ ڏکيو ڪم آهي.

خود صوفي ازم، جيڪو بنا ڪنهن مذهبي فرق جي (يعني سڀني مذهبن ۾ موجود هو) مختلف رنگن ۽ لهجن ۾ رهيو، سو اڄ جي دور ۾ قابلِ عمل نظريو شايد نه رهيو هجي. اهو ضروري آهي ته اهو ماڻهن جي زندگي ۾ سمايل آهي. اهو ڄڻ روز مره جي زندگي جو اهم حصو آهي، جيڪو سمورين فڪري توڙي حڪومتي، سياسي ۽ جاگرافيائي تبديلين جي باوجود برقرار رهيو، ان تي هيءُ حملو آهي.

هفتي کن اندر ملڪ جي مختلف هنڌن تي ٿيل حملن جو مقصد ڇا هو؟ اهو ڪم جاچ ڪندڙ ۽ حڪومتي ادارن جي وڌيڪ ذميواري آهي. اسان هتي اهو ٻڌائي سگهون ٿا ته انهن حملن جا اثر ڪهڙا پوندا ۽ نتيجا ڪهڙا نڪرندا؟ پهرين ڳالهه اها ته رياستي ادارن جي دعويٰ هئي ته دهشتگردن ۽ انتهاپسندن جي چيلهه چٻي ڪئي وئي آهي. ان دعويٰ جي ابتڙ نظر اهو ٿو اچي ته اهي جتي چاهين، جڏهن چاهين اهو ڪري سگهن ٿا. يعني انتظامي حوالي سان رياست کين روڪي يا ناڪام نه پئي بڻائي سگهي. جيئن واقعي کان فورن پوءِ افغانستان جي سفارتڪار کي جي ايڇ ڪيو ۾ گهرائي 78 ماڻهو سندن حوالي ڪرڻ جو مطالبو ڪيو ويو. ان مان لڳي ٿو ته سرڪار کي پڪ آهي ته اهي حملا ڪنهن ڪرايا. هن کان اڳ شڪارپور ۽ شاهه نوراني جي درگاهه تي ٿيل حملن جي جاچ هجي، يا صفورا ڳوٺ واري سانحي جي تحقيقات، انهن جي ذريعي کوڙ ساري معلومات رياستي ادارن ۽ حڪومت وٽ موجود آهي، جنهن مان پتو پئي ٿو ته ڪهڙا ڪهڙا گروپ، ڪهڙي طريقي سان ۽ ڪهڙن مقصدن لاءِ اهڙا واقعا ڪرائي رهيا آهن. ايتري قدر جو ميڊيا ۾ انهن گروپن جي چرپر جا روٽ به شايع ٿي چڪا آهن. ايتري سڄي ڄاڻ جي باوجود اهڙيون ڪارروايون نه روڪجي رهيون آهن ۽ نه وري انهن کي ناڪام بڻايو پيو وڃي. هتي اهو ذهن ۾ رکڻ ضروري آهي ته اسين پنهنجي پاليسين ۽ عمل ۾ اهڙا رهون، جو ٻئي ڪنهن کي اسان جي معاملن ۾ هٿ وجهڻ جي ضرورت ۽ جرئت نه ٿئي.

بلوچستان ۽ ان جو گاديءَ وارو شهر ڪوئيٽا ڪيترن ڏهاڪن کان حساس رهيو آهي. اتي به جيڪڏهن اهڙا واقعا ٿيندا رهن. لاهور هر حال ۾ حڪمرانن جو شهر رهيو آهي، ان جي اسيمبلي آڏو ۽ مکيه مال روڊ تي ڌماڪو ٿئي. ساڳي طرح هڪ ٻئي صوبي جي گادي واري شهر پشاور ۾ عدالتي وين تي حملو ٿئي ته هيءُ هڪ وڏو پيغام آهي. ان مان ڄڻ ته دهشتگرد چون ٿا ته ”اسين زنده آهيون، چيلهه چٻي نه ٿي آهي.“ ممڪن آهي ته ملڪ جي مکيه سيڪيورٽي اداري جي سربراهه جي تبديلي بعد اهو تاثر جڙيو هجي ته ”نئون جنرل ايترو سخت نه آهي“ پر هي فيصلو ته هن رياستي اداري ۽ خود حڪومت ۽ سياسي جماعتن جو هو، جن آرمي اسڪول پشاور واري سانحي بعد ويهه نڪاتي نيشنل ايڪشن پلان جوڙيو هو. ماهرن جو چوڻ آهي ته هن پلان جي هڪ وڏي حصي تي عمل نه ٿي سگهيو آهي. اهو ٿي سگهي ٿو، جيئن شڪ ڏيکاريو پيو وڃي ته افغانستان جي هڪ شدت پسند گروپ تازيون ڪارروايون ڪيون هجن، پر ايڏي وڏي پيماني تي ڪارروايون ملڪ اندر موجود سهولتڪارن کانسواءِ ممڪن ناهن. رياستي ادارن ڏکڻ پنجاب کي انتهاپسندن ۽ دهشتگردن جي نرسري سڏيو هو، تن ڏينهن ۾ پنجاب جو گهرو وزير به مارجي ويو، پر ڏکڻ پنجاب ۾ موثر آپريشن نه ٿي سگهيو، تڏهن به ڪومبنگ آپريشن جي ڳالهه ٿي ۽ هاڻي وري به اتي ڪومبنگ آپريشن جو اعلان ڪيو ويو آهي. جيڪڏهن سنڌ جي گادي واري شهر ڪراچي ۽ بلوچستان ۾ باقاعده آپريشن ٿي سگهي ٿو ته پنجاب ۾ سموريون شاهديون ۽ نشانيون ملڻ جي باوجود به سختيءَ وارو آپريشن ڇو نٿو ڪيو وڃي؟ هر دفعي سنڌ يا ڪنهن ٻئي هنڌ تي جيڪي واقعا ٿين ٿا ته انهن جي پيرن جا لنگهه ۽ سهولتڪارن جا نشان پنجاب ۾ ضرور ملن ٿا.

فوجي عدالتن جو مدو تازو ختم ٿيڻ بعد انهن جي ٻيهر جوڙجڪ جي ڳالهه ٿي رهي آهي، پر ان کان اڳ ان سان گڏوگڏ نيشنل ايڪشن پلان جا باقي رهيل نقطا به ٻيهر تازا ٿي ويا آهن. جن کي عمل ۾ آڻڻ ۽ اڪلائڻ لازمي ٿي پيو آهي. اها ڳالهه اهم آهي ته نيشنل ايڪشن پلان جي انهن نقطن تي ٻن سال تائين پوري طرح عمل ڇو نه ڪيو ويو؟ حالانڪ تڏهن اهڙو انتظامي توڙي سياسي ماحول به هو، هاڻي جڏهن چونڊن ۾ ڄڻ ته هڪ سال وڃي بچيو آهي، اهڙي موقعي تي نيشنل ايڪشن پلان جا باقي نقطا ۽ سختيءَ سان آپريشن ڪرڻ واري ڳالهه ڪيتري قدر نڀائي سگهبي؟ هي وڏو سوال آهي.

جيڪڏهن عمل نٿو ڪيو وڃي ته اهڙن واقعن جو اڻ کٽ سلسلو شروع ٿي سگهي ٿو. واڌو اهو ته هڪ دفعو وري اهڙي صورتحال پيدا ٿي سگهي ٿي، جنهن ۾ ڪن خاص پارٽين کي ئي چونڊي مهم هلائڻ جو موقعو ملي ۽ ڪن خاص پارٽين کي ڊپ ڏياري ائين ڪرڻ کان روڪيو وڃي. ساڳئي طرح هن وقت اهڙيون ڪارروايون ڪرڻ جا سياسي اثر چونڊن تي به پئجي سگهن ٿا، جنهن ۾ ممڪن آهي ته حڪمران جماعت ڪو رسڪ کڻڻ لاءِ تيار نه هجي، ان ڪري لڳي ٿو ته ڪلين آپريشن جو مناسب موقعو هٿان نڪري ويو آهي. بهرحال حڪومتي رٽ ۽ سياسي ادارن جي ساک سان گڏو گڏ انساني جانيون ۽ انهن جو تحفظ نهايت اهم آهي. ڏسڻو اهو آهي ته رياستي ادارا ۽ حڪومت ان چئلنج کي ڪيئن منهن ڏي ٿي.

آچر 17 سيپٽمبر 2017ع