ڏياري ملهائڻ جو سياسي مقابلو

ننڍي کنڊ ۾ سهپ ۽ رواداريءَ جو پيدا ٿيل فقدان

جمع 13 نومبر 2015ع ڏياري ملهائڻ  جو سياسي مقابلو   سهيل سانگي

اوچتو ملڪ جي مکيه سياسي اڳواڻن اقليتن خاص ڪري، هندن سان يڪجهتيءَ جو اظهار ڪيو آهي. پيپلز پارٽيءَ جو چيئرمين بلاول ڀٽو زرداري ڏياري ملهائڻ لاءِ مٺي پهتل آهي. تحريڪ انصاف جو سربراهه عمران خان ان شُڀ ڏڻ تي عمرڪوٽ ۾ لٿل آهي. هڪ ڏينهن اڳ وزير اعظم نواز شريف ڪراچيءَ ۾ ڏياريءَ جي تقريب ۾ شرڪت ڪئي، ان موقعي تي ڳالهائيندي هن ڏاڍا تاريخي جُملا چيا: ”ظالم مسلمان به هوندو ته مظلوم هندوءَ جي حمايت ڪندس.“ هن اهو به چيو ته: ”مسلمان، سِک، هندو، عيسائي توڙي پارسي سميت سمورن مذهبن جا ماڻهو هن ملڪ جو حصو آهن.“ وزير اعظم طرفان صوفي سنت ڀڳت ڪنورام جي نالي تي ميڊيڪل ڪامپليڪس جوڙائڻ جو ڪيل اعلان به وڏي اهميت رکي ٿو، پر ان کان وڌيڪ اهم سندس ڪيل تقرير آهي، جيڪا بظاهر پاڪستان جي باني قائداعظم جي 11 آگسٽ 1947ع واري تقرير جو ترجمو ٿي لڳي، جنهن ۾ هن چيو هو ته: ”نئون ملڪ اُتي رهندڙ سڀني ماڻهن جو هوندو ۽ مذهب جي بنياد تي ڪو به متڀيد نه ڪيو ويندو.“ قائداعظم جي اها تقرير نه رڳو عملي طرح سان سان گم ٿي وئي، ماڳهين تاريخ جي صفحن مان به نڪري وئي. وزير اعظم نواز شريف طرفان اهڙو کُليل لفظن ۾ اظهار سڀني کي سٺو لڳي ٿو، خاص ڪري ان ماحول ۾ جڏهن گذريل چند سالن کان ملڪ ۾ مذهبي بنياد پرستي ۽ تنگ نظري اوج تي پُهتل آهن.

اهي ٽئي اظهار ملڪ جي ٽن وڏين پارٽين طرفان ڪيا ويا آهن، جيڪي وفاق يا وري صوبن اندر حڪومت ۾ آهن يعني حڪمران سياسي جماعتون آهن. ملڪ جو عوام ڪيترن سالن کان اهي لفظ ٻُڌڻ لاءِ اوسيئڙي ۾ رهيو، ڇاڪاڻ جو پنجاهه واري ڏهاڪي کانپوءِ جهڙي طرح سان هڪ مذهب کي نه، بلڪه ان ۾ به هڪ خاص فڪر کي جهڙي نموني رياست جي پُٺڀرائي رهي، تنهن ماڻهن کي مذهب ۽ عقيدي جي حوالي سان نه رڳو ورهايو، پري ڪيو، بلڪه هڪ ٻئي خلاف ڪات ڪهاڙا کڻڻ تي پڻ مجبور ڪيو. اڻ سهپ ۽ گُهٽ جو ماحول، جنهن ۾ آزاديءَ سان سوچڻ يا ساهه کڻڻ به ڪنهن شريف ماڻهوءَ لاءِ مشڪل ئي رهيو هو. ڪڏهن ڪو هوا جو جهوٽو آيو ٿي ته ڄڻ ماڻهن ساهه پئي کنيو. ان تي به سوال ڪري سگهجن ٿا يا ته اسان جي حڪمرانن ۽ سياسي اڳواڻن اهڙو موقف ۽ اهڙو اظهار اڳ ڇو نه ڪيو؟ هاڻي جڏهن انهن ڪيو اٿن ته ان کي پنهنجي رويه سياست ۾ عملي شڪل ڪيئن ڏيندا.

بلاول ڀٽو ۽ عمران خان توڙي نواز شريف طرفان ڏياري ملهائڻ وارو مقابلو هونئن ته سياسي مقابلو آهي، جنهن جو تعلق مڪاني ادارن جي چونڊن سان آهي. بلاول ڀُٽي کي، ان ڪري به ٿر وڃڻو پيو، جو اُتي پارٽيءَ اندر ٽي گروپ الڳ الڳ ڪم ڪري رهيا هئا، اُتي ارباب گروپ جي ٻيهر اچڻ جو خطرو پيدا ٿي پيو هو. عمران خان لاءِ عمرڪوٽ اهم آهي، جتي ضلعي اندر اڌو اڌ هندو آبادي آهي، اهي ٻئي ضلعا ڀارت جي سرحد سان لڳندڙ ضلعا آهن.

هن کان اڳ سنڌ توڙي پنجاب ۾ انتهاپسنديءَ جا مختلف واقعا ٿيندا رهيا آهن، جنهن ۾ هندو ڇوڪرين جو زوري مذهب مٽائي شاديون ڪرڻ، هندن جي لڏپلاڻ وارا معاملا به سامهون ايندا رهيا آهن. اهڙن موقعن تي انهن سياستدانن طرفان ڪو چٽو ۽ ٺوس اظهار نه ٿيو، بلڪه ڪيترن معاملن ۾ انهن اڳواڻن جي خاموشي رهي. پيپلز پارٽي پنهنجي ايم اين اي ميان مٺو خلاف ڪارروائي نه ڪري سگهي، جنهن تي رينڪل ڪماري ۽ ڪجهه ٻين هندو ڇوڪرين جي مذهب مٽائڻ جو الزام هو. عمران خان ته ماڳهين ڏيڍ مهينو کن اڳ ميان مٺو سان ملاقات به ڪئي هئي. سياستدانن کي ايندڙ وقت ۾ ان حوالي سان به پنهنجي عمل ۽ موقف جو جائزو وٺڻو پوندو.

پاڪستان جي سياسي اڳواڻن طرفان  اهڙي موقعي تي اظهار ڪيو ويو آهي، جڏهن ڀارت ۾ مذهبي جنونيت وڌيل آهي، خاص ڪري ڀارتي وزير اعظم موديءَ جي پاليسين ڀارت جي اقليتن لاءِ ڏکيو ماحول پيدا ڪيو ۽ انتهاپسنديءَ کي هوا ڏني. ايتري قدر جو ڀارتي دانشورن کي به اچي، ان تي ڳڻتي ٿي ته ڀارت پنهنجو سيڪيولر، سهپ، گهڻ رنگيءَ وارو اميج وڃائي رهيو آهي ۽ انهن باقاعده مودي حڪومت ۽ ان جي اهڙين پاليسين خلاف مهم شروع ڪئي. گڏيل پڌرناما، سرڪاري ايوارڊ موٽائڻ، احتجاج ۽ ٻيا اهڙا ڪم شامل آهن. موديءَ جي هندو انتهاپسنديءَ کي بهار ۾ به مُنهن ٽوڙ جواب مليو، جتي سندس پاليسين خلاف سمورين پارٽين اتحاد ڪري چونڊن ۾ شڪست ڏني.

هڪ پاسي مودي حڪومت جي مذهبي انتهاپسنديءَ واري پاليسي ۽ ان سبب اُتي پيدا ٿيندڙ اڻ سهپ جو ماحول آهي ته ٻئي طرف پاڪستان جي حاڪم سياستدانن جو اقليتن سان اظهار. پاڪستان جي تاريخ ۾ شايد اهو پهريون ڀيرو ايئن ٿي رهيو آهي، ورنه هن کان اڳ ڀارت ۾ انتهاپسندن طرفان جڏهن به ڪو اظهار ٿيو آهي ته ان جي موٽ ۾ پاڪستان مان به اهڙي ئي انتهاپسنديءَ جو مظاهرو ٿيو آهي. نتيجي ۾ ڀارت ۾ رهندڙ مسلمانن ۽ پاڪستان ۾ رهندڙ هندن لاءِ وڌيڪ ڏکيائيون پيدا ٿيون. اسان جي اڳواڻن جي اهڙي موقف سان يقينن عالمي طور پاڪستان جو اميج بهتر ڪرڻ ۾ مدد ملندي، ورنه دنيا ۾ پاڪستان جي سُڃاڻپ انتهاپسند طور ٿي رهي هئي. ڪجهه محققن جو چوڻ آهي ته: ”پاڪستان رياستي سطح تي موهن جي دڙي جي مالڪي نه رڳو ڀارت سان چٽاڀيٽيءَ سبب ڪئي ته اسين ڀارت کان وڌيڪ پراڻي تهذيب آهيون.“ سبب کڻي ڪهڙا به هجن، پر پاڪستان جو موهن جي دڙي بابت ورتل موقف به صحيح هو ۽ هاڻي وارو موقف به ڊگهي پنڌ ۾ صحيح رُخ ۾ لڳي ٿو.

اها ڏاڍي اهم ڳالهه آهي ته اسان جي سياستدانن کي اهو سمجهه ۾ اچي وڃي ته انتهاپسنديءَ جو جواب انتهاپسندي نه، پر سهپ ۽ رواداري آهي. اسان جا سياسي اڳواڻ گڏجي ويهي کڻي، اهڙو اظهار نه ٿا ڪري سگهن، پر جيڪڏهن هن عمل ۾ به ڪن ٿا ته اها چڱي ڳالهه آهي. جيڪڏهن پاڪستان جا سياستدان اهڙي موقف تي بيٺا رهيا ته يقينن ان سان مجموعي طور ننڍي کنڊ ۾ انتهاپسنديءَ کي ڪمزور ڪرڻ ۽ سهپ ۽ رواداريءَ کي مضبوط ڪرڻ ۾ هٿي ملندي.

http://kawish.asia/Articles1/Sohail%20Sangi/2015/2015/13%20Nov%202015.htm